HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

De oude
traditie
Lesmateriaal
HOMERUS EN HESIODUS
In de Odyssee van Homerus (waarschijnlijk geschreven in de tweede helft van de
8e eeuw v.Chr.) wordt beschreven hoe de Griekse held Odysseus na de Trojaanse
oorlog onder veel avonturen en gevaren zijn vaderland Ithaca bereikt. Eén van de
belangrijkste en spannendste episodes tijdens deze reis wordt gevormd door het
verhaal van de Cycloop. Odysseus en zijn makkers zijn aangekomen bij het land van
de Cyclopen, een onbeschaafd herdersvolk dat voornamelijk leeft van melk en kaas,
maar niet afkerig is van mensen vlees als de kans zich voordoet. Wanneer Odysseus en
enkele mannen op verkenning gaan, belanden zij in de grot van de Cycloop
Polyphemus, een zoon van Poseidon. Na de gruwelijke dood van enkele van zijn
metgezellen weet de slimme Odysseus zichzelf en zijn resterende makkers te redden.
De door hem met een gloeiende paal blind gemaakte Polyphemus smeekt zijn vader
Poseidon zoveel mogelijk onheil op het hoofd van Odysseus te doen neerkomen, een
bede die tijdens zijn verdere zwerftochten ook verhoord wordt. Hoewel Homerus
nergens expliciet vermeldt dat Cyclopen maar één oog hebben, moet men toch
aannemen dat dit door hem zo verondersteld wordt. De Cycloop blijkt immers na de
verblinding van een oog niets meer te kunnen zien. Zie voor de vertaling van het hele
verhaal pagina 66 e. v.
Een totaal ander beeld van de Cyclopen vinden we in de Theogonie van Hesiodus,
een schrijver die omstreeks 700 v.Chr. in Boeotië werkte. Hesiodus wil in de
Theogonie een compleet overzicht van het ontstaan van de goden en met hen
verwante wezens geven. Eerst was er de Chaos (eigenlijk: gaping, leegte), daarna o.a.
Gaia, de aarde. Zelf bracht Gaia de hemel, Ouranos, voort. Uit de vereniging van Gaia
en Ouranos werden eerst de Titanen geboren, daarna de Cyclopen, bekwame handwerkslieden
die maar één oog midden op hun voorhoofd hadden. Hier zijn de Cyclopen
geen herders, zoals bij Homerus, en is er ook geen sprake van dat Poseidon de
vader van één van hen zou zijn. Het volgende fragmentje geeft de beschrijving van
Hesiodus.
76/132