HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

in het ene geval wordt het aanbieden
van de wijn verbonden met de voorbereiding
van de blindmaking, in een
ander geval met de ontsnapping uit de
grot. Het lijkt overigens waarschijnlijk
dat de Polyphemusscenes, zoals we die
tegenkomen in de Etruscische funeraire
kunst een sterke invloed hebben ondergaan
van de opleving van de belangstelling
voor Homerus in de Hellenistische
cultuurcentra.
Polyphemus in de
Hellenistisch-Romeinse kunst
Tot het ontstaan van de hierboven reeds
genoemde nieuwe belangstelling voor
de werken van Homerus in de Hellenistische
periode van de 3e en 2e eeuw
v.Chr. hebben in belangrijke mate de
Alexandrijnse geleerden bijgedragen.
Onder hun invloed ontstonden nieuwe
tekstuitgaven van de dichtwerken met
daarnaast reeksen van illustraties, die de
tekst begeleidden. Het zijn dan deze
illustraties geweest, die geïnspireerd
hebben tot het samenstellen van Homerische
cycli in de beeldende kunst: reeksen
van afbeeldingen van scènes uit één
verhaal, die als het ware de tekst in
beelden navertellen. 14 Als voorbeeld
kunnen de zgn. Homerische bekers genoemd
worden, die op de buitenkant
een serie van reliëfversieringen dragen
met scènes uit mythologische verhalen,
zoals die in epische en dramatische
teksten waren verwerkt. Deze bekers
zijn waarschijnlijk gemaakt in Noord-
Griekenland (Macedonië) in de tweede
helft van de 3e eeuw v.Chr. Op enkele,
helaas slechts fragmentarisch bewaard
gebleven, exemplaren komen scènes
voor uit het Cyclopenverhaal. 15 Verder
kennen we de Tabulae Iliacae, marmerreliëfs
met scènes uit de strijd rond
Troje. Enkele reliëffragmenten met
scènes uit de Odyssee, die gevonden
zijn, maken het waarschijnlijk, dat er
eveneens Tabulae Odysseacae bestaan
hebben. 16
Interessanter zijn de Odyssee-fresco’s,
die gevonden zijn in een Romeins huis
op de Esquilinus in Rome en nu te zien
zijn in de Vaticaanse Musea. 17 Ze zijn
geschilderd rond het jaar 40 v.Chr.,
maar gaan terug op een Hellenistisch
voorbeeld uit de 2e eeuw v.Chr. Bij
deze schilderingen spelen de verhalen
van de zwerftochten van Odvsseus zich
af in groots geschilderde landschappen,
waarop de toeschouwer uitzicht heeft
door een eveneens geschilderde porticus.
In de reeks van bewaard gebleven
scènes ontbreekt het Polyphemus-verhaal.
Men neemt aan, dat dát nu net het
onderwerp was van het eerste deel, dat
bij de opgraving verloren is gegaan.
Sperlonga
Groot opzien baarde in 1957 de
vondst van duizenden sculptuurfragmenten
in een grot aan de zee bij
Sperlonga, een plaats ongeveer 100 km.
ten zuiden van Rome. 18 Bij deze grot
waren al eerder de resten van een
Romeinse villa gevonden. De marmerfragmenten
bleken te behoren tot een
aantal levensgrote beelden, die op een
gegeven moment moedwillig waren
stukgeslagen en in een grote vijver
geworpen. Al spoedig onstond een heftige
wetenschappelijke discussie over de
reconstructie van de beeldengroepen en
hun oorspronkelijke plaats van opstelling
in de grot. De vondst van een
inscriptie met de namen van de beeldhouwers,
die al bekend waren van de
Laokoongroep, Hagesandros, Athanadoros
en Polydoros van Rhodos, maakte
het probleem weer actueel, of we de
Laokoon en de beelden van Sperlonga
moeten beschouwen als originele werken
van deze beeldhouwers of als Romeinse
copieën naar Hellenistische
voorbeelden. Een tweede inscriptie, het
zgn. Faustinus-epigram maakte identificatie
en reconstructie van een van de
groepen mogelijk. Het feit, dat in dit
epigram gesproken wordt over “de listen
29/85