PROGRAMACIÓN35• Representación de distintos modelos de desenvolvemento embrionario en animais mediante esquemas e frechasque indican o sentido e a dirección en que se suceden as etapas dos seus ciclos biolóxicos.• Representación e interpretación da realidade a partir da información dispoñible para a confección de maquetas edebuxos a escala que axuden a identificar os distintos compoñentes dos diferentes sistemas reprodutores enplantas e animais.• Aplicación de estratexias de resolución de problemas.Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físicoAs actividades Compara o ciclo vital de dous seres vivos diferentes (páxina 52), Compara a reproduciónasexual dunha ameba coa reprodución sexual do ser humano (páxina 55), Pensa... (páxina 55), Pensa comose reproducen asexualmente diferentes organismos unicelulares (páxina 56), Compara o crecemento edesenvolvemento de dous animais ovíparos: un con desenvolvemento indirecto e o outro con desenvolvementodirecto (páxina 62), Compara o sistema reprodutor feminino co masculino (páxina 63), Observa eexperimenta (páxina 65) e Resolve o problema (páxina 67) permiten o desenvolvemento desta competencia, quefai posible identificar preguntas ou problemas e obter conclusións baseadas en probas, coa finalidade de comprendero concepto de ciclo biolóxico e as características e os tipos de reprodución sexual e asexual en microorganismos,animais e plantas.O feito de coñecer as vantaxes e inconvenientes da reprodución sexual e asexual, comprender as diferenzas entreos distintos tipos de reprodución asexual en organismos microscópicos, animais e plantas, describir a morfoloxíae a función dos elementos que compoñen a estrutura dunha flor de anxiosperma e as funcións que realizan, diferenciarentre fecundación e polinización nas plantas espermafitas, explicar a formación dos froitos e as sementes,así como os seus mecanismos de dispersión, e comprender os procesos implicados na reprodución sexual dosanimais, implica a habilidade progresiva para poñer en práctica os procesos de indagación científica: realizarobservacións directas e indirectas de diversos fenómenos microscópicos, formular preguntas; localizar, obter, analizare representar información cualitativa e cuantitativa sobre as causas que provocan as mudas do saltón, asdiferenzas entre os procesos de desenvolvemento embrionario directo e indirecto, os tipos de polinización, e realizarpredicións e inferencias sobre as distintas etapas polas que atravesa unha semente de feixón cando xermolaaté que se converte nunha planta adulta.A axeitada percepción do espazo físico onde se desenvolve a actividade humana, así como a habilidade para interactuarco espazo circundante, ponse de manifesto ao estudar na actividade A ciencia explícanos o mundo (páxina 69)e na actividade Ti decides (páxina 69) a importancia dalgúns invertebrados na natureza como axentes polinizadores.Tratamento da información e competencia dixitalA ilustración desta unidade é unha parte esencial da información necesaria para o estudo dos procesos de reproduciónsexual e asexual en microorganismos, animais e plantas: seccións, detalles ampliados, vistas de fronte ou deperfil e modelos a escala esixen de destrezas de razoamento para analizar a información que proporcionan os debuxos,relacionala, sintetizala e facer deducións dos distintos niveis de complexidade.As actividades Recoñécelo? e Que falta? (páxina 68) requiren o dominio de linguaxes específicas básicas (textual,numérica, icónica, visual e gráfica) e das súas pautas de decodificación e transferencia, así como a aplicación dosdiferentes tipos de información, as súas fontes, as súas posibilidades e a súa localización, en distintas situacións econtextos.Analizar as etapas polas que transcorren diferentes ciclos biolóxicos, observar a variabilidade xenética das poboaciónse valorar a importancia adaptativa da reprodución sexual, e elaborar hipóteses que permitan xustificar a causadas mudas periódicas dun insecto, esixe ser competente na xestión e procesado de información abundante e complexa,na resolución de problemas reais e no traballo en situacións colaborativas.A actividade Lapis e rato (páxina 64) inclúe os enderezos de determinadas páxinas web sobre as funcións de reprodución,e os sitios onde se poden descargar esquemas, gráficos e animacións sobre os distintos tipos de reproduciónsexual e asexual de microorganismos, animais e plantas. Esta actividade está dirixida ao desenvolvemento dacompetencia dixital, estimulando o manexo de estratexias para identificar e resolver problemas de hardware e desoftware e aproveitar e analizar criticamente a información proporcionada.Competencia social e cidadáA actividade Lazos coa Medicina (páxina 56) mostra a importancia que ten o coñecemento do ciclo vital dos organismospatóxenos, como o Plasmodium responsable da malaria (unha doenza que se transmite pola picadura do mosquitoAnopheles), para atopar un remedio que deteña a multiplicación deste e outros organismos nocivos para asaúde. A actividade Lazos... coa Economía (páxina 58) pretende destacar a importancia económica das plantascultivadas para o ser humano.
36PROGRAMACIÓNA actividade A Ciencia explícanos mundo (páxina 69) fai referencia á importancia dalgúns invertebrados na naturezacomo axentes polinizadores. En coherencia coas habilidades e destrezas relacionadas até aquí, son parte destacompetencia básica as actitudes que pretende desenvolver a actividade Ti decides (páxina 69), que trata de salientaro dano causado aos insectos polos axentes insecticidas e as vantaxes da agricultura ecolóxica.Competencia cultural e artísticaAs ilustracións que mostran os diferentes ciclos biolóxicos, os tipos de reprodución asexual, a estrutura e a funcióndos elementos dunha flor de anxiosperma, os tipos de polinización, os procesos de produción de gametos,fecundación e desenvolvemento embrionario dos animais e, en especial, do ser humano, contribúen ao desenvolvementodesta competencia. A utilización destas imaxes como fonte de enriquecemento e gozo require poñer enfuncionamento a iniciativa, a imaxinación e a creatividade ao percibir e enriquecerse con diferentes realidadesdo mundo da arte e da cultura.Competencia para aprender a aprenderAs actividades Comproba... e Compara... tratan de adaptar os principios ou teorías xerais ás condicións particularesdo seu contorno e capacitan os alumnos e alumnas para describir novas observacións, ordenalas, agrupalas, clasificalas,identificar semellanzas e diferenzas, planificalas, etcétera.Actividades como Pensa… (páxina 55), Observa e experimenta (páxina 65), Exercita a túa memoria (páxina66), Aplica o teu coñecemento (páxina 66) e Resolve o problema (páxina 67), permiten ser consciente doque se sabe e do que é necesario aprender. Ao mesmo tempo, implican a curiosidade de suxerir preguntas, identificare manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación ou problema empregando diversasestratexias e metodoloxías que permitan afrontar a toma de decisións, racional e criticamente, coa informacióndispoñible.Onde está o mentireiro?, Non caias na trampa!, Que falta? e Recoñécelo? (páxina 68) son actividades quedesenvolven habilidades para obter información –xa sexa individualmente ou en colaboración– e, moi especialmente,para transformala en coñecemento propio, relacionando e integrando a nova información cos coñecementos previose coa propia experiencia persoal e sabendo aplicar os novos coñecementos e capacidades en situacións semellantese contextos diversos.Autonomía e iniciativa personalAs actividades Comproba..., Compara... e Observa e experimenta (páxina 65), permiten desenvolver a capacidadede elixir con criterio propio, de imaxinar proxectos e de levar adiante as accións precisas para desenvolver asopcións e plans persoais. Supón poder transformar as ideas en accións; é dicir, propoñerse obxectivos e planificar elevar a cabo proxectos. Require, xa que logo, poder reelaborar as ideas previas ou elaborar outras novas, buscarsolucións e levalas á práctica.A actividade Mira... (páxina 51) suxire no inicio da unidade un conxunto de interrogantes que pretenden estimulara iniciativa persoal de maneira que se encamiñe á procura de información. Permite ademais explorar as distintasopcións, de maneira que os alumnos e as alumnas poidan elixir de maneira autónoma a opción máis axeitada.Recursos didácticosMateriais• Colección de murais e diapositivas sobre os procesos de reprodución sexual e asexual en plantas e animais quedescriban as principais etapas dos seus ciclos biolóxicos.• Colección de preparacións microscópicas sobre pole e emisión do tubo polínico, estrutura do carpelo e sacoembrionario en espermafitas, etcétera.• Modelo anatómico dunha flor de anxiosperma.• Recolección e observación dalgunhas flores características recolectadas na primavera.• Lupa, microscopio e material xeral de microscopía.• Un vaso de cristal, auga, algodón e catro ou cinco feixóns.Libros• ATTENBOROUGH, D. e col. El planeta vivo. Editorial Plaza & Janés-Tusquets-Museu de la Ciència.• ATTENBOROUGH, D. e col. La vida a prueba. Editorial Plaza & Janés-Tusquets-Museu de la Ciència.• AUDESIRK, T e AUDESIRK, G. Biología. Editorial Prentice Hall.