PROGRAMACIÓN63tar neles a habilidade para extraer a información esencial tras a lectura da unidade.O texto científico da actividade A Ciencia explícanos o mundo (páxina 159), xunto coa cuestión que se expón aofinal, está enfocado a desenvolver a comprensión lectora. A bibliografía que se amosa en Libros que te podenaxudar (páxina 159) é unha mostra de libros de divulgación da Ciencia para mozos que pretende estimular o pracerpola lectura para que os nosos alumnos e alumnas gocen lendo e expresándose de forma oral e escrita.Competencia matemáticaEsta competencia cobra realidade e sentido na medida que os elementos e razoamentos matemáticos básicos sonutilizados no estudo da dinámica interna da Terra para se enfrontar e dar explicación a aquelas situacións que oprecisan:• Análise de sismogramas e cálculo da amplitude máxima das ondas S e do tempo de desfasamento entre asondas S e as ondas P.• Utilización de nomogramas para o cálculo da magnitude dun sismo na escala de Richter.• Análise de gráficas que mostran a relación entre a escala de magnitudes de Richter e a escala de intensidadesMSK.• Interpretación de mapas que permitan comprender a existencia de placas litosféricas, a deriva dos continentese relacionar a distribución de volcáns e terremotos cos bordos das placas litosféricas.• Interpretación de mapas e esquemas das áreas de distribución da rego sísmico e volcánico nas diferentesComunidades Autónomas.• Elaboración de esquemas e debuxos que representan pregamentos e fallas.Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físicoAs actividades Observa e experimenta (páxina 155) e Resolve o problema (páxina 157) permiten o desenvolvementodesta competencia, que fai posible identificar preguntas ou problemas e obter conclusións baseadas en probas,coa finalidade de comprender que a peculiar dinámica interna do noso planeta e a calor que almacena no seuinterior son responsables de que manifeste tectónica de placas.O feito de coñecer que a teoría da tectónica de placas proporciona unha explicación conxunta dos grandes fenómenosxeolóxicos, que as correntes de convección transcorren incesantemente dende a poboación ata o litosfera, queo fondo dos océanos nace continuamente a expensas do magma xurdido do manto e, ao cabo do tempo volve denovo a el, nun incesante proceso cíclico que é causa dunha gran variedade de fenómenos xeolóxicos, como a actividadesísmica e volcánica e a formación de montañas, implica a habilidade progresiva para poñer en práctica osprocesos de indagación científica: realizar observacións directas e indirectas de diversos fenómenos xeolóxicos; formularpreguntas; localizar, obter, analizar e representar información cualitativa e cuantitativa sobre a distribucióndas placas litosféricas e os seus bordos; expoñer e contrastar hipóteses sobre a expansión do fondo dos océanos ea deriva continental, e realizar predicións e inferencias sobre o movemento das placas litosféricas e as súas consecuenciasxeolóxicas.A axeitada percepción do espazo físico en que se desenvolve a actividade humana, así como a habilidade parainteractuar co espazo circundante ponse de manifesto ao estudar a distribución do rego sísmico e volcánico e tratarde resaltar as graves consecuencias destes fenómenos violentos.Tratamento da información e competencia dixitalA ilustración desta unidade é unha parte esencial da información necesaria para a comprensión da estrutura internada Terra e a súa dinámica: seccións, detalles ampliados, vistas de fronte ou de perfil e modelos a escala esixende destrezas de razoamento para analizar a información que proporcionan os debuxos, relacionala, sintetizala e facerdeducións dos distintos niveis de complexidade.As actividades Recoñécelo? e Que falta? (páxina 158) requiren o dominio de linguaxes específicas básicas (textual,numérica, icónica, visual e gráfica) e das súas pautas de decodificación e transferencia, así como a aplicacióndos diferentes tipos de información, as súas fontes, as súas posibilidades e a súa localización, en distintas situaciónse contextos.Observar as deformacións das rochas, pregamentos e fallas, na compaña de afeccionados á xeoloxía, analizar osdatos proporcionados polos sismogramas para calcular a magnitude dun sismo, e coñecer as devastadoras consecuenciasda liberación paroxística de enormes cantidades de enerxía interna en forma de sismos e volcáns, así comoa forma de mitigar os seus riscos, esixe ser competente na xestión e procesado de información abundante e complexa,na resolución de problemas reais e no traballo en contornos colaborativos.A actividade Lapis e rato (páxina 154) inclúe as direccións de determinadas páxinas web sobre os fenómenos xeolóxicosrelacionados coa tectónica de placas e os sitios onde se poden descargar animacións que permiten reproduciro movemento das placas litosféricas. Esta actividade está dirixida ao desenvolvemento da competencia dixital,
64PROGRAMACIÓNestimulando o manexo de estratexias para identificar e resolver problemas de hardware e de software e aproveitare analizar criticamente a información proporcionada.Competencia social e cidadáAs actividades Compara os efectos das distintas ondas sísmicas (páxina 147), Comproba algunhas medidasde autoprotección que podes adoptar fronte a un terremoto (páxina 147) e A Ciencia explícanos omundo (páxina 159) tratan de resaltar as graves consecuencias da actividade sísmica e a necesidade de levar a cabomedidas de predición, prevención e corrección, así como de adoptar medidas de autoprotección para minimizar osdanos. En coherencia coas habilidades e destrezas relacionadas ata aquí, son parte desta competencia básica asactitudes que pretende desenvolver a actividade Ti decides (páxina 159) para colaborar con Protección Civil na protecciónfronte ao risco sísmico.Competencia cultural e artísticaAs ilustracións que amosan a estrutura interna da Terra e a dinámica das placas litosféricas e as fotografías e debuxosda actividade sísmica e volcánica, a formación das montañas, a expansión do fondo dos océanos e a deriva continental,contribúen ao desenvolvemento desta competencia. O emprego destas imaxes como fonte de enriquecementoe gozo require poñer en funcionamento a iniciativa, a imaxinación e a creatividade ao percibir e enriquecersecon diferentes realidades do mundo da arte e da cultura.Competencia para aprender a aprenderAs actividades Comproba... e Compara... tratan de adaptar os principios ou teorías xerais ás condicións particularesdo seu contorno e capacitan aos alumnos e alumnas para describir novas observacións, ordenalas, agrupalas,clasificalas, identificar semellanzas e diferenzas, planificalas, etcétera.Actividades como Pensa (páxina 145), Observa e experimenta (páxina 155), Exercita a túa memoria (páxina156), Aplica o teu coñecemento (páxina 156) e Resolve o problema (páxina 157) permiten ser consciente doque se sabe e do que é preciso aprender. Ao mesmo tempo, implican a curiosidade de facerse preguntas, identificare manexar a diversidade de respostas posibles ante unha mesma situación ou problema utilizando diversas estratexiase metodoloxías que permitan afrontar a toma de decisións, racional e criticamente, coa información dispoñible.Onde está o mentireiro?, Non caias na trampa!, Que falta? e Recoñécelo? (páxina 158) son actividades quedesenvolven habilidades para obter información –xa sexa individualmente ou en colaboración– e, moi especialmente,para transformala en coñecemento propio, relacionando e integrando a nova información cos coñecementos previose coa propia experiencia persoal, sabendo aplicar os novos coñecementos e capacidades en situacións semellantese contextos diversos.Autonomía e iniciativa persoalAs actividades Comproba..., Compara... e Observa e experimenta (páxina 155) permiten desenvolver a capacidadede elixir con criterio propio, de imaxinar proxectos, e de levar adiante as accións necesarias para desenvolveras opcións e plans persoais. Supón poder transformar as ideas en accións; é dicir, propoñerse obxectivos e planificare levar a cabo proxectos. Require, xa que logo, poder reelaborar as ideas previas ou elaborar outras novas, buscarsolucións e levalas á práctica.A actividade Mira... (páxina 137) suxire no comezo da unidade un conxunto de interrogantes que pretenden estimulara iniciativa personal dirixida á procura de información. Permite explorar as distintas opcións, de maneira que poidanelixir de maneira autónoma a opción más axeitada.Recursos didácticosMateriais• Diapositivas, posters e murais sobre os volcáns e os tipos de erupcións.• Papel milimetrado para construír gráficas.• Compás, lapis de cores, regras e outros utensilios de debuxo.• Diapositivas sobre o mapamundi dos fondos oceánicos, o mapa das placas e os seus bordos e o da distribución deseísmos e terremotos.• Diapositivas dos efectos catastróficos dos terremotos e os volcáns.• Diapositivas de pregamentos e fallas.• Globo terráqueo e mapas xeográficos.• Alfinetes con bandeiriñas de cores para sinalar.