Juan Eduardo Panadero Cuartero (coord.) Aurora Lozano Montero ...

PROGRAMACIÓN43• Análise dos datos dunha táboa e construción de gráficas que permiten distinguir elos dunha cadea trófica e a relacióndepredador-presa.Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físicoAs actividades Observa e experimenta (páxina 85) e Resolve o problema (páxina 87) permiten o desenvolvementodesta competencia, que fai posible identificar preguntas ou problemas e obter conclusións baseadas enprobas, coa finalidade de comprender que a enerxía flúe nos ecosistemas unidireccionalmente: procede do Sol,almacénase en forma de enerxía química pola fotosíntese e é «consumida» por todos os niveis tróficos do ecosistema;mentres que non ocorre o mesmo coa achega de materia, que se debe reciclar unha e outra vez porque osbioelementos a partir dos cales se nutren os diferentes compoñentes do ecosistema son recursos limitados epódense esgotar.O feito de coñecer que o ecosistema é un conxunto de seres vivos (biocenose) e non vivos (biótopo) que se relacionanentre si de formas diversas intercambiando materia e enerxía, que presenta unha determinada estrutura e función,que todos os elementos do ecosistema dependemos das plantas e, en último termo, do Sol, que o tecido quedá vida ao ecosistema é a rede trófica, implica a habilidade progresiva para poñer en práctica os procesos de indagacióncientífica: realizar observacións directas e indirectas de diversos fenómenos ecolóxicos; formular preguntas;localizar, obter, analizar e representar información cualitativa e cuantitativa sobre as cadeas e redes tróficas, os factoresabióticos limitantes, o punto óptimo de cada factor, as marxes de tolerancia, e as pirámides de fluxo de enerxíae realizar predicións e inferencias sobre as relacións depredador-presa e as súas consecuencias nos mecanismosde autorregulación nos ecosistemas.A axeitada percepción do espazo físico en que se desenvolve a actividade humana, así como a habilidade para interactuarco espazo circundante, ponse de manifesto ao estudar os fenómenos de bioacumulación e amplificación biolóxicadalgúns tóxicos ambientais e tratar de resaltar as graves consecuencias destes velenos nos niveis tróficossuperiores da cadea trófica e no ecosistema en xeral.Tratamento da información e competencia dixitalA ilustración desta unidade é unha parte esencial da información necesaria para a comprensión da estrutura e funcióndo ecosistema: seccións, detalles ampliados, vistas de fronte ou de perfil e modelos a escala esixen de destrezasde razoamento para analizar a información que proporcionan os debuxos, relacionala, sintetizala e facer deduciónsdos distintos niveis de complexidade.As actividades Recoñécelo? e Que falta? (páxina 88) requiren o dominio de linguaxes específicas básicas (textual,numérica, icónica, visual e gráfica) e das súas pautas de decodificación e transferencia, así como a aplicación dosdiferentes tipos de información, as súas fontes, as súas posibilidades e a súa localización, en distintas situacións econtextos.Observar os factores bióticos e abióticos dun ecosistema, a disposición das diferentes cadeas nas redes tróficas, ofluxo de enerxía e a reciclaxe da materia, esixe ser competente na xestión e procesado de información abundante ecomplexa, na resolución de problemas reais e no traballo en contornos colaborativos.A actividade Lapis e rato (páxina 84) inclúe as direccións de determinadas páxinas web sobre a transferencia daenerxía nos ecosistemas e os sitios onde se poden descargar esquemas, gráficos e táboas sobre a estrutura e a funcióndos ecosistemas. Esta actividade está dirixida ao desenvolvemento da competencia dixital, estimulando omanexo de estratexias para identificar e resolver problemas de hardware e de software e aproveitar e analizar criticamentea información proporcionada.Competencia social e cidadáA actividade Pensa... (páxina 76) pon de manifesto o xeito de se organizaren os individuos en familias. A actividadeEnerxía da biomasa (páxina 80) pretende resaltar a importancia do aforro enerxético e a procura de novas fontesde enerxía renovables. Os gráficos sobre bioacumulación e amplificación biolóxica da páxina 81 e as actividadesResolve o problema (páxina 87) tratan de resaltar as graves consecuencias e os conflitos creados nos ecosistemase no contorno polas actividades humanas e pola súa particular forma de intervención na biosfera, especialmentea problemática xerada pola bioacumulación e amplificación biolóxica de substancias tóxicas como o DDT, o dieldrín(un parente do DDT) e metais pesados como o mercurio.En coherencia coas habilidades e destrezas relacionadas ata aquí, son parte desta competencia básica as actitudesque pretende desenvolver a actividade Ti decides (páxina 89) para evitar a contaminación dos ecosistemas.Competencia cultural e artísticaAs ilustracións que amosan a estrutura e a función dos ecosistemas, as interaccións entre os factores bióticos eabióticos, a disposición das diferentes cadeas nas redes tróficas, o fluxo de enerxía e a reciclaxe da materia, con-