Juan Eduardo Panadero Cuartero (coord.) Aurora Lozano Montero ...

76PROGRAMACIÓNd.1) Aplica os coñecementos sobre as transformacións da enerxía para a resolución de problemas sinxelos e paraexplicar as causas dalgúns fenómenos cotiáns, como a produción de electricidade nun pantano ou mediante adinamo dunha bicicleta.e.1) Recoñece que o traballo é unha das formas de transferirse ou propagarse a enerxía e realizar investigaciónsque permitan establecer relacións entre a enerxía aplicada e o traballo realizado.e.2) Explica o principio de conservación da enerxía e a degradación que experimenta a enerxía cando se transformaou se transfire.e.3) Describe as distintas transformacións enerxéticas que se producen en distintos tipos de centrais eléctricas atéque se produce a electricidade.f.1) Distingue as fontes de enerxía non renovables das renovables.f.2) Recoñece as vantaxes para a conservación do medio que representan as fontes de enerxía renovables.g.1) Identifica de forma crítica as actividades humanas que impulsan a dilapidación da enerxía e o abuso dos combustiblesfósiles.h.1) Enuncia algunhas medidas para loitar contra a dilapidación de enerxía.Orientacións metodolóxicasAo longo desta unidade exponse o mesmo problema en varias ocasións, e é que algúns termos teñen un significadofísico preciso que non sempre se axusta ao sentido que ten na linguaxe coloquial. Isto ocorre co concepto de enerxíae a súa relación co traballo e coa diferenza entre traballo e esforzo. Convén, polo tanto, poñer de manifesto asideas previas que teñen os nosos alumnos e alumnas sobre estas cuestións e, a partir delas, establecer pontes econexións que nos permitan aloxar correctamente nos seus esquemas conceptuais os conceptos físicos que aparecennesta unidade, co fin de favorecer a súa comprensión e memorización, de xeito que poden máis tarde utilizalospara a resolución de problemas.A actividade Compara distintas manifestacións en que se emprega, transporta ou almacena enerxía (páxina177) pretende investigar as ideas previas dos alumnos e alumnas sobre as diferentes manifestacións da enerxía, dexeito que o concepto de enerxía se manifeste como «forza en acción», responsable de todo o que ocorre no Universo.A actividade Comproba como podes producir luz co movemento dunha pedra (páxina 179) pon de manifestoa serie de transformacións que permiten converter a enerxía potencial almacenada na pedra en enerxía cinética, eesta en enerxía eléctrica. A actividade Comproba como un corpo acumula enerxía potencial (páxina 179) mostraas sucesivas transformacións entre a enerxía cinética e a enerxía potencial no bote que se move. A conclusióná que deberían chegar os alumnos e alumnas con estas dúas experiencias é que os tipos de enerxía se manifestannas transformacións e os distintos nomes que recibe a enerxía non son máis que consecuencia dos cambios que provocaou os fenómenos aos que se asocia. Sobre esta cuestión insístese de novo na actividade Comproba de ondeprocede a luz do faro da túa bicicleta (páxina 180).A actividade Comproba coa punta do teu nariz que a enerxía permanece constante nunha transformación(páxina 181) permite comprobar cun sinxelo experimento o principio da conservación da enerxía, aínda que, claroestá, non podemos comprobar cunha simple pelota que a continua perda de enerxía en cada oscilación se convirtaen calor. O concepto de traballo (e tamén o de calor, na unidade 10, e o de onda, na unidade 11) débense introducircomo unha das formas que ten a enerxía de transferirse ou propagarse. De xeito que se non hai transferencia só sefai un esforzo, pero non se realiza traballo.O esquema da páxina 180 mostra que, agás a xeotérmica e a nuclear, todas as demais formas de enerxía obtéñense,mediante distintas transformacións, a partir da enerxía do Sol. A enerxía electromagnética do Sol propágase enforma de luz, calor, etc. A calor evapora a auga dos mares e forma as nubes. Tamén quenta a Terra de forma desiguale forma os ventos, que arrastran as nubes até os continentes. A auga das nubes almacena enerxía potencial.Ao chover, a enerxía potencial transfórmase en enerxía cinética. Nos pantanos, a auga embalsada almacena enerxíapotencial. Cando a auga cae dende certa altura, a enerxía potencial transfórmase de novo en enerxía cinética,que move unha turbina e un xerador e transfórmase en enerxía eléctrica, que se transporta até as cidades e as vivendas.Por outra parte, a enerxía da luz solar transfórmase en enerxía química almacenada nas ligazóns das moléculasdos seres vivos e dos alimentos. En épocas pasadas, algúns organismos quedaron enterrados e deron lugar aocarbón e ao petróleo, que almacenan enerxía química. As centrais térmicas queiman carbón e petróleo e transformana enerxía química en enerxía eléctrica. As centrais nucleares son as únicas que non dependen do Sol, xa quetransforman a enerxía nuclear de determinados compostos radioactivos en enerxía eléctrica.Os contidos, esquemas e debuxos das páxinas 186-193 pretenden que os alumnos e alumnas aprendan a diferenciarentre as enerxías renovables e as non renovables e que a enerxía debe utilizarse sen facer un gasto innecesario,como un ben escaso que é, ademais, caro e contaminante.