PROGRAMACIÓN93A actividade Comproba como parece distorsionarse un lapis ao pasar do aire á auga (páxina 228) e o experimentoda moeda que reaparece desta mesma páxina pretenden aumentar a motivación dos alumnos e alumnaspara que comprendan máis facilmente a formación de imaxes virtuais como consecuencia da refracción da luz. Unhadas aplicacións de máis transcendencia e utilidade social do fenómeno da refracción é a fabricación de lentes cóncavase convexas, utilizadas na construción de instrumentos ópticos, como o telescopio e o microscopio e na correccióndalgunhas anomalías da visión, como a miopía e a hipermetropía. Por último, a descomposición da luz visiblemediante un prisma e a obtención do espectro coloreado introdúcenos no mundo das cores, cuxas sumas e restaspermiten diferenciar claramente entre cores-luz e cores-pigmento, tal como se mostra na actividade Observa eexperimenta (páxina 233).Orientacións para adquirir as competencias básicasCompetencia en comunicación lingüísticaA actividade Mira... (páxina 215) expón ao inicio da unidade un conxunto de interrogantes sobre a propagación das ondas,a necesidade de medios materiais para a propagación do son, o espectro visible e o fenómeno da refracción da luz medianteas lentes como o cristalino, que suscitan un debate en que se debe estimular o desenvolvemento da capacidade de ler,escoitar, analizar e ter en conta opinións distintas á propia con sensibilidade e espírito crítico; de expresar axeitadamente–en fondo e forma– as propias ideas e emocións, e de aceptar e realizar críticas con espírito construtivo.As actividades da unidade inclúen gran variedade de cuestións que estimulan as habilidades para representarse mentalmente,interpretar e comprender a realidade do fenómeno ondulatorio, e organizar e autorregular o coñecementoe a acción dotándoos de coherencia. Ao mesmo tempo, desenvólvense destrezas lingüísticas ao definir conceptos,identificar conceptos mal clasificados, redactar respostas breves, clasificar como verdadeiro ou falso, etcétera.A actividade Lapis e rato (páxina 232) ofrece información para visitar distintas páxinas web sobre as ondas sonorase os fenómenos de reflexión e refracción da luz, que permiten comprender e utilizar diferentes recursos lingüísticos,así como aprender a escribir textos sinxelos en diferentes linguas e utilizar as ditas linguas en contextos comunicativosde uso cotián.A descrición dos principais conceptos ao longo da unidade móstranse destacados en recadros e, xunto coa actividadeResume e ordena as túas ideas (páxina 232), pretenden estruturar o coñecemento dos nosos alumnos e alumnassobre diversos fenómenos relacionados coa natureza e propiedades das ondas, a propagación e a reflexión doson, a natureza da luz e do espectro visible, a súa propagación en liña recta, a reflexión e refracción da luz, a formaciónde imaxes mediante lentes e espellos e a síntese aditiva e subtractiva entre cores-luz e cores-pigmento, efomentar neles a habilidade para extraer a información esencial tras a lectura da unidade.O texto científico da actividade A Ciencia explícanos o mundo (páxina 237), xunto coa cuestión que se expón aofinal, está enfocado a desenvolver a comprensión lectora. A bibliografía que se mostra en Libros que te podenaxudar (páxina 237) é unha mostra de libros de divulgación da Ciencia para mozos que pretende estimular o pracerpola lectura para que os nosos alumnos e alumnas gocen lendo e expresándose de forma oral e escrita.Competencia matemáticaEsta competencia cobra realidade e sentido na medida en que os elementos e razoamentos matemáticos básicosson utilizados no estudo da luz e do son para enfrontarse e dar explicación a aquelas situacións que os precisan:• Análise de datos e resolución de problemas sinxelos sobre a velocidade de propagación das ondas sonoras e luminosas.• Interpretación de debuxos e esquemas que permitan comprender o movemento ondulatorio e a propagación da luze do son.• Toma de datos e realización de medidas para construír un modelo que permita demostrar a propagación da luz enliña recta.• Realización de medidas e análise de datos que permitan deseñar experiencias encamiñadas a comprobar como sereflicte o son e a interpretar o funcionamento do sónar.• Realización de medidas e elaboración de debuxos das traxectorias dos raios luminosos que permitan interpretaras imaxes que se forman nos espellos e nas lentes.• Aplicación das leis da reflexión e da refracción para xustificar distintos fenómenos ópticos da vida cotiá.• Realización de medidas e elaboración de debuxos das traxectorias dos raios luminosos que permitan xustificar ouso de lentes cóncavas e convexas para corrixir determinadas anomalías da visión.• Análise dos elementos que interveñen na descomposición da luz branca e na síntese aditiva e subtractiva entrecores-luz e cores-pigmento.• Interpretación de diagramas e gráficas sobre a utilización dos fornos solares.
94PROGRAMACIÓNCompetencia no coñecemeento e a interacción co mundo físicoAs actividades Observa e experimenta (páxina 233) e Resolve o problema (páxina 235) permiten o desenvolvementodesta competencia, que fai posible identificar preguntas ou problemas e obter conclusións baseadas en probas,coa finalidade de coñecer que todos as cores que nos rodean se poden formar a partir de tan só tres cores, mediantea síntese aditiva e subtractiva entre cores primarias-luz e cores primarias-pigmento e comprender as causas dos distintosfenómenos ópticos e sonoros da vida cotiá, como o eco ou as distintas imaxes xeradas por lentes e espellos.O feito de coñecer que unha onda non é máis que a propagación dunha perturbación, que o son é unha forma deenerxía que se orixina cando algo vibra e necesita medios materiais para a súa propagación, que a súa reflexión dálugar ao eco e é o fundamento da ecografía e do sónar, que a luz se comporta como unha dualidade onda-corpúsculo,propágase en liña recta, dispérsase por un prisma e orixina o espectro visible, reflíctese nos espellos e se refractamediante as lentes cóncavas e convexas, implica a habilidade progresiva para poñer en práctica os procesos deindagación científica: realizar observacións directas e indirectas de diversos fenómenos ópticos e sonoros; formularpreguntas; localizar, obter, analizar e representar información cualitativa e cuantitativa sobre os tipos de imaxes quese forman nos espellos e as lentes; expoñer e contrastar hipóteses sobre a formación das cores; e realizar prediciónse inferencias sobre o uso de distintos tipos de lentes para corrixir determinadas anomalías da visión.A axeitada percepción do espazo físico onde se desenvolve a actividade humana, así como a habilidade para interactuarco espazo circundante ponse de manifesto nas actividades Pensa... (páxina 219), que nos permite comprobarmediante cálculos sinxelos a distancia aproximada á que se atopa unha tormenta, e Resolve o problema (páxina235), ao reflexionar sobre as aplicacións da óptica na vida cotiá, como a forma de rotular a palabra AMBULANCIA.Tratamento da información e competencia dixitalA ilustración desta unidade é unha parte esencial da información necesaria para a comprensión da natureza daluz e do son: seccións, detalles ampliados, vistas de fronte ou de perfil e modelos a escala esixen de destrezasde razoamento para analizar a información que proporcionan os debuxos, relacionala, sintetizala e facer deduciónsdos distintos niveis de complexidade.As actividades Recoñécelo? e Que falta? (páxina 236) requiren o dominio de linguaxes específicas básicas (textual,numérica, icónica, visual e gráfica) e das súas pautas de decodificación e transferencia, así como a aplicación dos diferentestipos de información, as súas fontes, as súas posibilidades e a súa localización, en distintas situacións e contextos.Deseñar experimentos para comprobar a propagación da luz e a reflexión do son en compañía de afeccionados á física,realizar cálculos sinxelos para comprobar se se achega unha tormenta e realizar trucos de maxia baseados nareflexión e refracción da luz, esixe ser competente na xestión e procesado de información abundante e complexa,na resolución de problemas reais e no traballo en contornos colaborativos.A actividade Lapis e rato (páxina 232) inclúe os enderezos de determinadas páxinas web sobre os fenómenos relacionadoscoa luz e o son e os sitios onde se poden descargar distintos applets sobre algúns aspectos da óptica, así comoanimacións e vídeos que nos faciliten a comprensión da formación das imaxes nos espellos e as lentes. Esta actividadeestá dirixida ao desenvolvemento da competencia dixital, estimulando o manexo de estratexias para identificar eresolver problemas de hardware e de software e aproveitar e analizar criticamente a información proporcionada.Competencia social e cidadáA actividade Comproba como se reflicte o son (páxina 220) facilita a comprensión do fenómeno do eco e, en relacióncon este fenómeno, móstranse dúas aplicacións do eco: a ecografía, que permite interpretar imaxes como a que mostraa actividade Lazos coa medicina (páxina 220), e o sónar, unha técnica esencial para a busca de bancos de pesca.A actividade Pensa... (páxina 219) axúdanos a calcular a distancia á que se atopa unha tormenta, Resolve o problema(páxina 235) contén distintas actividades que permiten interpretar correctamente algúns fenómenos ópticos e sonorosda vida cotiá, e a actividade A Ciencia explícanos o mundo (páxina 237) reflexiona sobre os efectos da contaminaciónacústica. En coherencia coas habilidades e destrezas relacionadas até aquí, son parte desta competenciabásica as actitudes que pretende desenvolver a actividade Ti decides (páxina 237) para valorar os efectos nocivos paraa saúde de determinadas radiacións electromagnéticas, como a radiación ultravioleta.Competencia cultural e artísticaAs ilustracións que mostran a natureza das ondas sonoras e lumínicas e as fotografías e debuxos que mostran comose propagan, como se reflicten e como se refractan, contribúen ao desenvolvemento desta competencia. A utilizacióndestas imaxes como fonte de enriquecemento e gozo require poñer en funcionamento a iniciativa, a imaxinacióne a creatividade ao percibir e enriquecerse con diferentes realidades do mundo da arte e da cultura.Competencia para aprender a aprenderAs actividades Comproba... e Compara... tratan de adaptar os principios ou teorías xerais ás condicións particularesdo seu contorno e capacitan os alumnos e alumnas para describir novas observacións, ordenalas, agrupalas, clasificalas,identificar semellanzas e diferenzas, planificalas, etcétera.