PROGRAMACIÓN69ContidosCONCEPTOS• As rochas: definición e tipos.• Rochas magmáticas: formación e situación. Texturas magmáticas. Rochas extrusivas e intrusivas.• Rochas metamórficas. Formación das rochas metamórficas. O metamorfismo. Tipos.PROCEDEMENTOS• Observación de distintas rochas magmáticas e metamórficas e clasificación destas atendendo ás característicasobservadas nelas.• Secuenciación dos distintos procesos que levan á formación dunha rocha.• Recollida de rochas para a súa identificación.• Recoñecemento e identificación de rochas comúns mediante o emprego de claves.• Identificación das principais rochas que compoñen o relevo español e coñecemento dos seus principais empregose aplicacións.• Tratamento e análise da información.• Visualización de paisaxes naturais da Península e os arquipélagos en fotografías e diapositivas.• Elaboración e interpretación de gráficos e diagramas.• Comprobación de hipóteses.• Exposición de resultados.• Consulta de páxinas web e selección de información relacionada coas rochas.ACTITUDES• Recoñecemento da importancia dos procesos xeolóxicos na formación dos diferentes tipos de rochas.• Curiosidade cara á identificación de rochas magmáticas e metamórficas comúns mediante o uso de claves.• Aprecio pola interpretación de modelos sobre a formación de rochas e a distribución dos principais tipos de rochasmagmáticas e metamórficas.• Interese pola identificación das rochas que compoñen o relevo español e o coñecemento dos seus principais usose aplicacións.• Reflexión sobre a importancia científica das rochas e rexeitamento das prácticas coleccionistas de determinadosexemplares, que forman parte do patrimonio científico e cultural das diferentes comunidades..• Reflexión crítica sobre o impacto ambiental das extraccións de rochas.• Valoración da orde no traballo de laboratorio.• Disposición a traballar con rigorosidade científica.• Desenvolver o interese pola ciencia como forma de coñecer o medio que nos arrodea.Criterios de avaliacióna.1) Recoñece os principais tipos de rochas.b.1) Relaciona os distintos tipos de rochas magmáticas e metamórficas co seu proceso de formación e co ciclo dasrochas.b.2) Describe os distintos procesos que están implicados na formación dos diferentes tipos de rochas, secuenciandoas fases de que constan estes procesos.c.1) Observa algunhas propiedades das rochas, como a reacción con ácido clorhídrico, formación de láminas, homoxeneidade,etcétera.c.2) Recolle datos da observación e emprégaos para clasificar as rochas mediante claves sinxelas.Orientacións metodolóxicasUnha das dificultades que se presenta á hora de abordar esta unidade é a de harmonizar algo tan próximo como asrochas con algo tan afastado como os seus procesos de formación. Debemos facer reflexionar os alumnos e alumnassobre o feito de que os grupos de rochas que existen na natureza son diferentes porque tamén son diferentesos ambientes en que se formaron. Co Comproba da páxina 166 preténdese aclarar que o ciclo das rochas permiteexplicar as sucesivas transformacións e interconversións dunhas rochas noutras.Noutro apartado introduciuse unha clave moi sinxela que permite a clasificación dalgunhas rochas a partir de certoscoñecementos sobre os exemplares a estudar e da observación destes. A maioría dos criterios son observablesa simple vista, se ben algúns requiren unha simple manipulación, como engadir ácido para ver a reacción de efervescenciaque produce.As aplicacións das rochas é un aspecto que adquire certa relevancia neste nivel educativo. Coa actividade Pensa (páxina170) trátase de establecer unha relación entre o concepto teórico de «unidade litolóxica» e a súa proximidade a nós.
70PROGRAMACIÓNA última parte da unidade trata de dar unha visión xeral das rochas e relevos que forman España. Sublíñase a existenciade diferentes unidades litolóxicas, cada unha delas cunhas rochas determinadas que condicionan as distintaspaisaxes, así como a súa modelaxe.Na actividade Observa e experimenta (páxina 169) explícase o manexo do microscopio petrográfico, co obxectivode familiarizar os alumnos e alumnas coa súa utilización para que, deste xeito, poidan coñecer e identificar deforma máis precisa algunhas rochas en lámina delgada.No apartado A ciencia explícanos o mundo (páxina 173) descríbese como os traballos do ilustre xeólogo IsidroParga Pondal supuxeron o asentamento da moderna xeoloxía galega.Orientacións para adquirir as competencias básicasCompetencia en comunicación lingüísticaPola súa importancia para o progreso da aprendizaxe, esta competencia trabállase de maneira continua ao longo detoda a unidade, mediante os seguintes aspectos:A actividade Mira… (páxina 161) expón ao inicio da unidade un conxunto de interrogantes que suscitan un debateonde se debe estimular o desenvolvemento da capacidade de ler, escoitar, analizar e ter en conta opinións distintasá propia con sensibilidade e espírito crítico; de expresar axeitadamente –en fondo e forma– as propias ideas e emocións,e de aceptar e realizar críticas con espírito construtivo.As actividades da unidade onde se poñen en xogo destrezas lingüísticas: definir termos, redactar respostas brevese clasificar como verdadeiro ou falso, etcétera.A actividade Lapis e rato (páxina 168) ofrece información para visitar distintas páxinas web sobre rochas e relevosdo noso país que permiten comprender e utilizar diferentes recursos lingüísticos, así como aprender a escribir textossinxelos en diferentes linguas e utilizar ditas linguas en contextos comunicativos de uso cotián.A descrición dos principais conceptos ao longo da unidade móstrase destacada en recadros e, xunto coa actividadeResume e ordena as túas ideas (páxina 168) pretende estruturar o coñecemento dos nosos alumnos e alumnassobre as rochas magmáticas, as rochas metamórficas e os relevos e paisaxes da Península, así como fomentar nelesa habilidade para extraer a información esencial tras a lectura da unidade.A propia exposición dos conceptos, con especial énfase na introdución da terminoloxía relativa á litoloxía e no rigordas definicións.O traballo sobre textos científicos da actividade A ciencia explícanos o mundo (páxina 173) enfocado en granmedida a desenvolver a comprensión lectora.A bibliografía que se amosa en Libros que te poden axudar (páxina 173) é unha mostra de libros de divulgaciónda Ciencia para mozos que pretende estimular o pracer pola lectura para que os nosos alumnos e alumnas gocenlendo e expresándose de forma oral e escrita.Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físicoEstreitamente vinculada ás ciencias. Desta forma, podemos destacar desta competencia a axeitada percepción doespazo físico en que se desenvolven a vida e a actividade humana, tanto a grande escala como no contorno inmediato,xa que o noso planeta, a Terra, a paisaxe que nos rodea, o chan que pisamos e moitos dos obxectos útiles eornamentais están constituídos por rochas. Son parte desta competencia básica o saber considerar que a extracciónde rochas é unha necesidade para as sociedades industrializadas diante da crecente demanda de materias primas,pero hai que ter en conta o forte impacto ambiental e, en ocasións, a forte contaminación do medio que ocasionanas explotacións das canteiras. Tamén se debe incidir sobre a importancia da paisaxe, dos materiais de construcióne das edificacións na calidade de vida.Tratamento da información e competencia dixitalTamén moi relacionada coa actividade científica, nesta unidade trabállase de forma aplicada na sección A cienciaexplícanos o mundo (páxina 173), onde os alumnos e alumnas deben buscar información utilizando as fontes dispoñiblese, por outro, na organización de datos para responder as cuestións expostas. As actividades Recoñécelo?e Que falta? (páxina 172) requiren do dominio de linguaxes específicas básicas (textual, numérica, icónica, visual egráfica) e das súas pautas de decodificación e transferencia, así como a aplicación dos diferentes tipos de información,as súas fontes, as súas posibilidades e a súa localización, en distintas situacións e contextos. A competenciadixital é, por outra parte, o obxecto da actividade Lapis e rato (páxina 168), co que se pretende que aprendan a uti-