verbatim report of constituency public hearings ... - ConstitutionNet

2. Ya pili, jina langu naitua Simon Sevele.
3. Ya tatu, mimi naeleza Commission, asante kwa nyinyi kuja hapa. Kusema kweli, hapa Mombasa, baado tuko kwa
ukoloni kabisa, kabisa, hatuja pata uhuru, kabisa. Hatuja pata uhuru kwa njia gani? Rift Valley. Watu walipewa wale
wazungu walikua wamechukua Rift Valley yote na walikua foreigners, wali nyanganyua mashamba yote na wakarudi
kwao ikapewa wananchi. Hapa Mombasa baado utumua uko mpaka saa hii na ndio kwa nini tunasema hatuna uhuru.
Baado utumua unachanganyikana ugonjua mwingine unaitua ukoloni kwa kitu kimoja. Hawa kweli si walikuja hapa.
Walichukua mashamba hii yote mpaka Malindi, mpaka Papi, mpaka Kaloleni. Wakachukua ma Title Deeds,
waheshimiwa walichukua mpaka hata nafikiri walikua wanauza watu mpaka watu wakakimbia. Wakachukua
mashamba bure. Sasa wakatu huu, sisi tunatoka bara hawa wengine wale wenyeji wa hapa tunanunua mashamba, ma
ploti. Tukinunua ma ploti, ukinunua ploti unatoa laki moja au laki mbili. Ukinunua na unajenga, mwenyewe anakufuata,
mwenye ile shambe anakuambia, hio mimi ploti ninakuuzia ni plot without land. Hata hapa tuko saa hii, nyumba hii ati ni
plot without land. Kutoka hapa, mpaka Malindi, mpaka wapi, plot without land, kwani hii ni Abunuasi?
4. Point ya pili, akikuuzia pale, anakuuzia land pekee yake. Anarudi anakuuzia miti. Anarudi tena pale, anakufuata
anakuambia ya kwamba, mimi ninataka kodi kutoka sasa mpaka wakati ule. Ile kodi unalipa mpaka watoto wako
tumbo wanalipa. Itawezekana hio? Tena kutoka hapo, nyumba ikianguka, Waiheshimiwa, ikianguka kama umeijenga,
anasema sasa hauna land pale, kwenda nyumbani, ni haki hio?
5. Sasa, ya mwisho, kufika pale, wakati sasa labda aseme atakuuzia, haya unanunua mara ya tatu. Inakua mara ya tatu.
Hiyo ni haki kweli? Hiyo kweli ni haki? Pamoja na nini munasema hakuna ukoloni hapa na utumua? Baado iko hapa
Coast.
6. Mimi point yangu nyingine, nafanya haraka, point ya pili, kuna simba mmoja tunae anaitua Serikali, anaitua GK. Simba
huyu ukipewa Title Deed ya shamba, upewe Title Deed sasa ni umiliki hapo ni kwako kabisa. Kama usha umilikii pale,
sasa uko na Title Deed yako umepewa ukipeleka Bank unapewa loan, sasa Serikali inataka saa ile unachimba na ile
kajembe yako, usichimbe na tractor, saa ingine unagundua shamba yako iko na Gold, au iko na almasi, Serikali inasema
feet yako ni nne tu. Sasa ni kama unapata Gold pale, lazima uhame, uende pande pengine. Tunataka Bwana
Commission, hio ibadilishwe. Hiyo ni haki ya mtu. Pale umepewa Title Deed na ni shamba lako, iwe kabisa ile pale ni
Mungu ame kumiliki na sikia ile ni Mungu amekumiliki ukapata bahati pale, ukapata Gold pale upewe barua ufe ile
Gold, lakini si uje unyanganyue na Serikali tena uambiwe ile ni mali ya Serikali.
7. Point nyingine, mimi namalizia: Mambo ya maji. Mambo ya maji katika Coast. Tunalipa maji pale kwa wale watu wa
maji, tunalipa water, mpaka iko kodi ya kulipa maji ati ya kulipa ile dawa ya kuwekwa maji. Saa hii Bwana
Commissioner, tunakunyua mchanga Mombasa hata ni bahati umepata hii watu hapa. Haungepata mtu mmoja hapa.
72