mazowsze

W rezultacie wspomnianych narad i konsultacji utrzymano przyjęte już w WP, następnie
w WL założenie, aby nazwy osiedli na mapie podać w brzmieniu szesnastowiecznym, lecz
w pisowni dzisiejszej. Pewne odstępstwo od tej zasady stosowano w poniższych wypadkach:
Występujące w nazwach dwuczłonowych formy łacińskie M ajor, Magna, podajemy po
polsku Wielki(a), zaś M inor, Parva — M ały [a), z wyjątkiem takich nazw, w których człon
drugi, utożsamiający, pisany po łacinie w spolszczonej formie (Sadkowo M ajory) przetrwał
do naszych czasów.
Jeśli jednak dla danego osiedla nazwy występowały w formie zdrobniałej, ograniczono
się do niej (np. Dylewko zamiast Dylewo Parva), ale wtedy zostawiono dla sąsiedniej miejscowości
nazwę Dylewo, nie uwzględniając zapisów Dylewo Magna.
Interesujące w mazowieckiej toponomastyce łacińskie formy w nazwach dwuczłonowych:
a TVissa (od Wissy), a Brok, a Magna Brok, vertice Kołomyja utrzymaliśmy, z wyjątkiem tych
wypadków, kiedy dla danej miejscowości istniały także ich polskie odpowiedniki ( Wierzch
Prądnika)8.
Występujące w nazwach złożonych imiona, nazwiska lub godności właścicieli albo zostały
na mapie pominięte, albo —jeśli potrzeby identyfikacji wymagały ich uwzględnienia —
podaliśmy je, ale w formie przymiotników dzierżawczych, zgodnych z polskim nazewnictwem
geograficznym (np. Zalesie Machnackie, Smoniewice Zawiszowe, a nie Zalesie Machnackich,
Smoniewice Zawiszy). Również w indeksie miejscowości, gdzie takie nazwy są liczniej zamieszczone,
jako odmianki haseł głównych (nazw podanych na mapie), przyjmowaliśmy z reguły
wspomnianą formę przymiotnikową. Łacińskie formy posesoryjne w nazwach dwuczłonowych
(Smoniewice Episcopi, Grodkowo Judicis) daliśmy w wersji polskiej (Smoniewice Biskupie,
Grodkowo Sędzicowe), albo w formie spolszczonej, jeżeli jest ona poświadczona źródłowo,
np. w XVIII w. (Nagórki Judyce, Smar zew o Judyce).
Identyczne w drugiej połowie XVI w. nazwy osiedli położonych w jednej parafii w miarę
możliwości uzupełniliśmy dodatkowymi, wyróżniającymi określeniami na podstawie źródeł
XV-XVII w. W razie braku dodatkowych określeń wyróżniających takie nazwy opatrzyliśmy
je rzymskimi cyframi, np. Boguty I , Boguty II.
Jeśli w drugiej połowie XVI w. występowały różne odmianki brzmienia nazwy, pierwszeństwo
do umieszczenia na mapie miały: a —nazwy o większej liczbie członów, b —rozpowszechnione
w różnych typach źródeł, c —używane w połowie XVI w. Punkty b i c mają
zastosowanie także w ustalaniu kolejności członów w nazwach złożonych.
Ze względu na cele, jakim mapa ma służyć, przyjęto zasadę transkrypcji nazw z zapisów
źródłowych, mimo że odtworzenie dawnego ich brzmienia zawiera stosunkowo duże ryzyko
błędów. Nie możemy dać przy tym, jak i przy innych ustaleniach, szczegółowej dokumentacji
w postaci pełnego zestawienia zapisów nazw; nasze bowiem opracowanie nie jest przeznaczone
do specjalnych badań toponomastycznych.
Ponieważ dawna ortografia dopuszcza różne możliwości odczytania nazwy, przy ustalaniu
kierowaliśmy się przede wszystkim jej genezą. Przyjęliśmy więc Luby (bo herb Lubicz),
a nie jak dzisiaj Luby, Bozejewo (od imienia Bożej), chociaż dzisiaj Borzejewo. Dążyliśmy też
do odtworzenia nazw w formie poprawnej bez regionalnych odchyleń, jak występujące na
Mazowszu mazurzenie i szadzenie (hiperpoprawność). Na przykład przyjęliśmy Czekanowo
Slasy, a nie Cekanowo Szlasy. Oprócz genezy, pomocą do ustalenia nazwy były jej formy
nowsze, tudzież nazwiska źródłowo potwierdzone, urobione od danej miejscowości. Przyjęliśmy
przykładowo Łychowo, a nie Lichowo, gdyż obecnie Lychów, TJlatowo a nie Ulotowo, bo już
od XV w. z tej miejscowości pisali się Ulatowscy.
Nazwy złożone z przymiotnika i rzeczownika piszemy na ogół łącznie, zgodnie z zaobserwowaną
tendencją do tworzenia zrostów znacznie silniejszą na północnych obszarach Polski9.
W tym przypadku kierujemy się także rozkładem akcentowanych zgłosek w wymowie. Mianowicie,
jeśli w złożonej nazwie miejscowej występuje jeden akcent, a wypada on na zgłosce przed­
8 Na formowanie nazw tego typu miały wpływ księgi poborowe i ich łacińska terminologia (A. Wolff,
N azw y..., s. 72, przyp. 19) oraz zapisy urzędowe — przepisywanie dokumentów z X V i XVI w. w księgach
hipotecznych aż do naszych czasów (J. Wiśniewski, op. cit., s. 514).
9 W. Mańczak, O zasiągu typów polskich nazw miejscowych w X V I w., „Język Polski”, X X X V , 1955,
s. 29-35.
104
http://rcin.org.pl