mazowsze

More documents

Recommendations

Info

stanowiąca własność biskupów płockich) a powiat sąchocki ziemi ciechanowskiej (własność klasztoru kanoników regularnych w Czerwińsku)84. Do 1567 r. ziemia zakroczymska dzieliła się na 2 powiaty: zakroczymski i nowomiejski. Powiat serocki został oficjalnie wydzielony z ziemi zakroczymskiej na sejmie 1567 r. „za prośbą posłów ziemie zakroczymskiej, folgując dalekości przyjazdu pewnych parafii, 84 Por. także wyżej, s. 41 przyp. 40. 48 http://rcin.org.pl
tak jako pierwej zdawna było...”, przy czym postanowiono, aby „w miasteczku Seroczcu roki ziemskie były sądzone, parafii tych, które się tam przedtem sądzywały” 85. Formularze rejestrów poborowych dopiero w 1591 r. wydzielają miejscowości należące do powiatu serockiego, przy czym informacje z tego roku są niepełne, gdyż wsie naniesione na mapę nie stanowią zwartego kompleksu terytorialnego86. Zacytowany wyżej tekst uchwały sejmowej sugeruje, iż powiat utworzony w drugiej połowie X V I w. odpowiadał granicami dawnej jednostce administracyjnej z sądem w Serocku. Zrekonstruować jej w pełni nie potrafimy, ponieważ zaginęły w czasie ostatniej wojny zapiski sądu serockiego, jednak z fragmentów publikowanych w pracach K. Tymienieckiego oraz z notatek A. Wolffa wynika, że w X V w. Serock stanowił ośrodek administracyjny, nie mieszczący się jednak w schemacie podziału Mazowsza na ziemie i powiaty; nie stanowił wówczas ośrodka trzeciego powiatu ziemi zakroczymskiej, lecz leżąc w powiecie nowomiejskim stanowił forum sądowe także dla zachodniej części powiatu kamienieckiego, tzw. Pobuża. Zdaniem A. Wolffa sąd serocki nie był zwykłym sądem ziemskim, lecz raczej starościńskim, działającym na pograniczu dwóch ziem87. Sondaż materiałów zawartych w księgach sądowych wieczystych zakroczymskich po 1567 r. — to jest po wydzieleniu powiatu serockiego — ujawnia procesy świadczące o braku stabilizacji granicznej ówczesnego powiatu serockiego. Z jednej strony bowiem szlachta pozywana przed sąd w Serocku udowadnia prawo odpowiadania przed sądem w Nowym Mieście, a nie Serocku, powołując się na tradycję88, z drugiej zaś strony wymieniane są tam wsie sądzące się w sądzie serockim89. Wobec powyższego starano się odtworzyć granice tego powiatu w oparciu o metodę retrogresji, sięgając do materiałów X V III w. Mimo zbieżności chronologicznej, źródła te przekazują trzy różne wersje granic powiatu serockiego. Wszystkie jednak przekazy X V III w. wyznaczają niewspółmiernie rozległy obszar tego powiatu w porównaniu z zasięgiem ustalonym na podstawie przekazu z 1591 r. Taryfy 1789-1790 zaliczają do tego powiatu następujące parafie: Dzierżenin, Pokrzywnica, Przewodowo, Serock, Smogorzewo, Winnica, część parafii Nasielsk, Pomiechów, Pułtusk oraz parafię Zegrze bez wsi Poniaty Cibory. Mapy Perthćesa (1783 i 1789-1791 r.)90przesuwają granicę powiatu serockiego w stosunku do zasięgu taryf podymnego jeszcze bardziej na zachód. Osiemnastowieczna granicana północy, obejmująca w tym czasie także kompleks własności biskupiej koło Pułtuska, określany jeszcze w X V w. terminem districtus i podlegający, przynajmniej wówczas, immunitetowi sądowemu, wydaje się wskazywać na to, że zasięg powiatu serockiego w X V III w. był rezultatem ewolucji, która nastąpiła dopiero między X V II a X V III w .91Granica powiatu serockiego ustalona dla końca X V I w. na mapie Mazowsza obejmuje teren poświadczony przez rejestr 1591 r., oraz część miejscowości uzupełniających zwartość tego obszaru, których przynależność do 85 Vol. Leg. II, s. 71. 86 Rejestr ten zalicza do pow. serockiego tylko część miejscowości należących do następujących parafii: Koprzywnica (Bądostowo, Glniąca, Koprzywnica, Niestępowo, Piskornia, W itki), par. Dzierżenin (Dzbanice, Gzowo Wielkie, Karniewko, Komorowo, Mory, Obręb, Obrębek, Pogorzelec, Świeszewo), par. Zegrze (Izdbice, Niechronka, Skubianka, W ola Kiełpińska, W yki oraz Zegrze), par. Pułtusk (Olbrachcice), par. Serock (Zabłocie). 87 Wolff, s. 27-34. 88 A G A D , Zakroczymskie wieczyste 61 k. U : wezwany do sądu serockiego Bieliński z Bielaw argumentował, iż jego przodkowie zawsze sądzili się w Nowym Mieście, które od Bielaw oddalone jest o 2 1/2 mili, natomiast Serock o 3 1/2 mili. K o n sty tu cja piotrkowska z 1567 r. natomiast mówi, że tylko te wsie podlegają Serockowi, które tam mają bliżei i tam się zawsze sądziły (Vol. Leg. II, s. 71). 89 A G A D , Zakroczymskie wieczyste ks. 61, k. 26v, 29-50. Opinia Macieja Chądzyńskiego, że cała parafia Winnica ma się sądzić w Serocku, tamże, ks. 62, k. 45-51, 164v; przeniesienie rokow sądowych no- womiejskich do Winnicy z powodu zarazy w 1571 r. tamże, ks. 69, k. 262. 90 Zob. s. 24. 91 Wolff, s. 27. W 1591 r. — rzecz charakterystyczna — do pow. serockiego zaliczono szlachecką wieś Olbrachcice z par. Pułtusk, natomiast reszta graniczących z tym powiatem miejscowości od północy, to wsie biskupie zaliczane w dalszym ciągu do pow. nowomiejskiego. Nie jest rzeczą przypadku, że największe trudności w ustaleniu powiatu w X V I w. napotykamy przy wsiach, które nie stanowiły w tym czasie własnosci szlacheckiej, ponieważ ludność zamieszkująca dobra królewskie odpowiadała przed sądami starosty, zas ludność wsi kościelnych w dużych kluczach, np. dobr biskupich lub arcybiskupich, podlegała sądownictwu patrymonialnemu na zasadzie immunitetu sądowego, mającego czasom bardzo dawne tradycje w obrębie powiatów. 7 — Mazowsze w II połowie . 49 http://rcin.org.pl
Page 1 and 2: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
Page 7 and 8: W S T Ę P Władysław Pałucki Odd
Page 9 and 10: wyższa wydane uprzednio województ
Page 11 and 12: Dla autorów opracowujących poszcz
Page 13 and 14: tucjom i osobom, które ułatwiły
Page 15 and 16: T aryfy 1789-1790 — W y p isy K .
Page 17 and 18: ŹB Ó DŁA I. ŹRÓDŁA PISANE Ire
Page 19 and 20: liczebności elementów opodatkowan
Page 21 and 22: niejszych wizytacji X V II i X V II
Page 23 and 24: II. ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE IIenry
Page 25 and 26: współrzędnych geograficznych, ni
Page 27 and 28: METODA I WYNIKI I. ŚRODOWISKO GEOG
Page 29 and 30: Niewątpliwie, na skutek zwiększan
Page 31 and 32: Ważniejsze dopływy Narwi, to: Bie
Page 33 and 34: Północnomazowieckiej, na pogranic
Page 35 and 36: II. PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE A n n
Page 37 and 38: stracyjną. Wydaje się, że dopier
Page 39 and 40: wytyczona. Dawne znaki własnościo
Page 41 and 42: wości, a mianowicie: Bodzanowo (po
Page 43 and 44: na obszarze powiatu makowskiego, kt
Page 45 and 46: w X V III w., znany nam z taryf pod
Page 47: jednak trzy przekazy są zgodne co
Page 51 and 52: Ziemia rawska dzieliła się w X V
Page 53 and 54: Mapa rekonstruuje granice jednostek
Page 55 and 56: osobliwy wypadek uzależnienia czę
Page 57 and 58: (1502)132, Stoczek czyli Miednik (1
Page 59 and 60: ANEKS I. Powierzchnia województw M
Page 61 and 62: D E K A N A T P R Z A S N Y S K I (
Page 63 and 64: ANEKS III Liczba parafii na Mazowsz
Page 65 and 66: Najbardziej skomplikowaną sytuacj
Page 67 and 68: Goszczynem11, Gniewań koło Latowi
Page 69 and 70: zniekształcenia. W tej sprawie kon
Page 71 and 72: wości (zgrupowań), których nazwa
Page 73 and 74: Powiat Parafia Miejscowość Ostatn
Page 75 and 76: Tabela 2 Miejscowości według powi
Page 77 and 78: 2. C H A R A K T E R I W IE L K O
Page 79 and 80: i później kilkakrotnie do począt
Page 81 and 82: w 3£Vl w. dawny gród (castrum) w
Page 83 and 84: przy kruchej podstawie szacunków,
Page 85 and 86: T a b e la 2 Zagęszczenie sieci mi
Page 87 and 88: nie podnosząc jednak ogólnego wsk
Page 89 and 90: instytucji tej samej kategorii wła
Page 91 and 92: to nas od powtarzania ich lokalizac
Page 93 and 94: w stosunku do pozostałych kategori
Page 95 and 96: Zgoła inaczej przedstawiało się
Page 97 and 98: nej płockiej, w archidiakonacie pu
Page 99 and 100:
Na to demograficzne i posesoryjne z
Page 101 and 102:
preaeäiis per grossos qindecim de
Page 103 and 104:
IV. NAZEWNICTWO Władysław Pałuck
Page 105 and 106:
ostatniej10, takie nazwy piszemy ł
Page 107 and 108:
pospolitej Ludowej, zawierającego
Page 109 and 110:
tuacja hydro- i topograficzna. Obie
Page 111 and 112:
W reszcie, jeśli idzie o łasy, mo
Page 113 and 114:
Jeżeli budowa czy konserwacja grob
Page 115 and 116:
W tej sytuacji postanowiliśmy (bio
Page 117 and 118:
W niektórych wypadkach, kiedy mogl
Page 119 and 120:
Sochaczew, Sochocin, Świder (czers
Page 121 and 122:
http://rcin.org.pl
Page 123 and 124:
akterem zagospodarowania północne
Page 125 and 126:
Zróżnicowanie podłoża glebowego
Page 127 and 128:
Liczba działek i posesji w Starej
Page 129 and 130:
liczba posesji według spisów poda
Page 131 and 132:
Poza nim i wzdłuż ulicy Zakroczym
Page 133 and 134:
pola elekcyjne. Zachodzące zm iany
Page 135 and 136:
i dziekana. W dawnej wieży obronne
Page 137 and 138:
2. PŁOCK Kazimierz Pacuski P lan m
Page 139 and 140:
oraz zlokalizowano bram ę i w jazd
Page 141 and 142:
3. RAWA Wojciech Kalinowski Podstaw
Page 143 and 144:
ty c k ą 21. Świadczy o ty m zary
Page 146 and 147:
IN DEKS M IE JSCOWOŚCI Indeks obej
Page 148 and 149:
Bagno Rańczy zob. Wola Rańcza Bag
Page 150 and 151:
Błomlno Gumowskie, płoń., Skoła
Page 152 and 153:
Borzymówka zob. Borzymowa Wola Bor
Page 154 and 155:
Budziszewo zob. Rostki-Budziszyn0 B
Page 156 and 157:
Chojeczno-Widliska zob. Jagodne Cho
Page 158 and 159:
Ciemniewo (Ciemniewko), sąch., Są
Page 160 and 161:
jew), Czerniejew, liw., Wodynie alb
Page 162 and 163:
kotowskie?), Braki, gąb., Kozłowo
Page 164 and 165:
Duczemino zob. Duczymino Kościelne
Page 166 and 167:
Gamratka, garw., Mińsko, G 6 Garba
Page 168 and 169:
Godlewo Małe Wronie zob. Godlewo-W
Page 170 and 171:
Górki-Ponikłystok (Górskie), Gó
Page 172 and 173:
Grudzkowola zob. Wola Grodzka Gruma
Page 174 and 175:
zyki, Pomaski-Jałbrzyki, Załuże-
Page 176 and 177:
Jeżewo, sąch., Radzi mino Wlk., E
Page 178 and 179:
Karwowo, wysz., Bodzanowo, d., F 3
Page 180 and 181:
Kobylak zob. Wólka-Kobylak Kobylak
Page 182 and 183:
Korbasino zob. Kurbasino Głuchowsk
Page 184 and 185:
Kozłowo zob. Kozłowo-Liska, Pęcz
Page 186 and 187:
Krzeczkowo-Bieńki, Krzeczkowo Pie
Page 188 and 189:
Laskowo-Jabłoń zob. Laskowo Lasko
Page 190 and 191:
Łaguszów (Łaguzów), Łaguszew,
Page 192 and 193:
Majno zob. Słubice-Majno Makomaze
Page 194 and 195:
Mierzejewo-Janki I, Janki Stare, os
Page 196 and 197:
Mnichowice, Michowice, raw., Wysoki
Page 198 and 199:
Myszewo-Przasnki zob. Żółtowo- -
Page 200 and 201:
Nowa Wieś, = Nowa Wieś, Płaczkow
Page 202 and 203:
zewo G.), Ołtarze-Gołacze, nur.,
Page 204 and 205:
Parzniewo Wielkie, Parzniew, bł.,
Page 206 and 207:
Plewki zob. Zambrzyca-Plewki Plewni
Page 208 and 209:
Popielzyn Górny, zakr., Juniec, E
Page 210 and 211:
Konarze P., nur., Nur, Łętowo- -D
Page 212 and 213:
iszewko), Rembowo, Zembrzus-Rembowo
Page 214 and 215:
Ruda, przasn., Dzierzgowo, C 4 Ruda
Page 216 and 217:
Sady zob. Bądkowo-Rochna, Brunowo-
Page 218 and 219:
Skarbkowa zob. Kłopoczynek Ma- Ska
Page 220 and 221:
Smulska zob. Smolska Sobanice I (w
Page 222 and 223:
Stpice zob. Szeligi-Stpice. Stpice-
Page 224 and 225:
kie* , Szwarocin Stary, gąb., Rybn
Page 226 and 227:
Śmietanki zob. Słonczewo-Śmiotan
Page 228 and 229:
(T. Stare Jadam y?), ciech., Pałuk
Page 230 and 231:
Umięcino-Falki zob.. Umięcino- St
Page 232 and 233:
Wiączemin, Wiączemin Polski, gąb
Page 234 and 235:
Wojciechowa Wola zob. Wicie Wojciec
Page 236 and 237:
Woła Mysłkowska, Wola M y- stkows
Page 238 and 239:
Wólka Łasiecka zob. Wola Łasicka
Page 240 and 241:
Zaborowo, wysz., Gumino, E 3 Zaboro
Page 242 and 243:
Zambski Zastrużne zob. Zastruże Z
Page 244 and 245:
Zgliczyn-Wity), Zgliczyn W itowy, r
Page 246:
sty* (Ż. Włoski), Ż. Zalesie*,
Page 249 and 250:
Korabka (Korabiewka), Korabiewka, r
Page 252 and 253:
L a M azo v ie d a n s la se co n d
Page 254 and 255:
est documentée en grande m ajorit
Page 256 and 257:
LÉG EN D E GRANICE Korony wojewód
Page 258:
http://rcin.org.pl
show all

mazowsze

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?