mazowsze

More documents

Recommendations

Info

(Działdówha, Radziejówka, Kukłowka itp.). Wobec zachodzącego między tymi nazwami obustronnego stosunku, trudno stwierdzić, która nazwa była starsza —wsi czy rzeki, jednak procent nazw tego typu na Mazowszu, w przeciwieństwie do pozostałych ziem Polski, jest znacznie większy, niż to by wynikało z obliczeń podanych przez A. Wilkonia36. Natomiast do całkowicie mazowieckich tworów językowych należy dość liczna grupa nazw występujących w kilku kombinacjach na północno-wschodnich obszarach Mazowsza, odznaczających się następującymi charakterystycznymi cechami: 1) Nazwy rzek i strumieni przejęte od nazw elementów fizjograficznych, często utrzymanych w 1 przypadku {Dąb, Jabłoń). 2) Poza tym terenem niespotykane nigdzie zagęszczenie nazw miejscowych dwuniekiedy trzy-członowych, których człon drugi jest nazwą rzeki, strumienia lub stoku ( Wiśniewo-Dąb, Konopki-Jabłoń, Cedry-Złotystok). 3) Tworzenie nazw miejscowych dla osad położonych in summitate {vertice) u „wierzchowiska” rzeki {Garvovo summitate Cubra —Karwowo Wierzch Kubra, dziś Karwowo Kubrzane ; Wiśniewo Vertice Colonia, dziś Wiśniówek Wertycze)37. Na zjawiska te, występujące masowo w ziemi łomżyńskiej i wiskiej, pierwszy zwrócił uwagę Z. Gloger38, zaś A. Wolff dla samego tylko powiatu zambrowskiego, który jest klasycznym przykładem tworzenia się tego typu nazw odrzecznych, wymienił około 30 miejscowości39. Tworzenie się tego rodzaju nazw miejscowych, sięgające okresu kolonizacji, ostatnio objaśnił J. Wiśniewski, słusznie stwierdzając, że „nazwa rzeki, bywała wtedy nieraz pierwszym określeniem położenia osady. Stawała się ona niejednokrotnie nazwą wsi, albo na pewien czas, albo na stałe”40. Spostrzeżenia metodologiczne J. Wiśniewskiego na ten temat ułatwiły nam poprawnie rozwiązać nazwy kilku takich osad i rzek41. Dodajmy tu wreszcie, że do tej samej typowo mazowieckiej grupy nazw wodnych należą dwuczłonowe nazwy rzek, w których człon drugi jest nazwą strumienia, na Mazowszu pospolicie zwanego stokiem {Białystok, Ciepły stok itp.), a które w całości zostały adaptowane do nazw wsi położonych na tymi stokami42. Wpływ elementów fizjograficznych na formowanie nazw miejscowych jest powszechnie znany. Wiadomo też, że w klasyfikacji polskich nazw geograficznych poważną grupę stanowią nazwy topograficzne. W tej grupie osobne miejsce zajmują nazwy uformowane z wyrażeń przyimkowych przy pomocy przyrostka za —Zagórze, Zakrzewo, Zalesie oraz Zabłocie, Zarzecze, Zastruże — występujące dość równomiernie na wszystkich ziemiach polskich. Atoli z tej grupy można jeszcze wydzielić interesującą podgrupę nazw terytorialnych i miejscowych, urobionych od nazw rzek, które i pod tym względem wyróżniają Mazowsze od pozostałych ziem Polski: Zawkrzei3, Zapilcze44, Zawisie45, oraz nazwy osiedli: Zaliwie, Zamienie, Zaorze, Zaruzie, Zasonie, ZaskrodzieiG. 36 A. W ilkoń, Polskie nazwy miejscowe od nazw rzek, „Onomastica”, VIII, z. 1-2, 1963, s. 87-124. 87 Szersze omówienie formowania się tego typu nazw zob. A. Wolff, N azw y..., cz. I, s. 89, przyp. 12; J. Wiśniewski, „Onomastica”, 9, 1959, s. 504-505. Trzy interesujące, w ten sposób utworzone nazwy miejscowe, mianowicie Werchrata, Wierzchrachanie i Wierzchrzeczyca (rzeki Rata i Rachanka) w dawnej ziemi, następnie województwie bełskim prawdopodobnie są mazowieckimi tworami toponomastycznymi z czasów, kiedy ziemia ta w latach 1387-1462 była we władaniu książąt mazowieckich. 38 Z. Gloger, Dawna ziemia Łomżyńska, „Biblioteka W arszawska”, 1876, t. 2, s. 579-595. 39 A. W olff, N azw y..., cz. II, s. 91-92. 40 J. Wiśniewski, jak wyżej, s. 504-505. 41 Przykładowo 2 rzeczki odległe od siebie ca 20 km wpadające do W issy o identycznej nazwie Grązka. Jedna płynie od Brzeźna i w Wąsoszy wpada do W issy, druga — od wsi Supy i pod Łojami-Awissą, również wpada do Wissy. J. Wiśniewski, jak wyżej, s. 503, przyp.*44. 42 W. Pałucki, N azwy typu Białystok, Górny stok, Ponikłystok, „Onomastica”, VII, 1961, s. 45-81. 43 Położone za Wkrą ziemie północne Mazowsza płockiego. W 1363 r. in terra Zawkrynensi (Cod. dipl. Pol., t. II, 1852, nr 741); 1367 r. terra nostra Zauukrensi (tamże, nr 751); 1384 r. Terra Sakrze (J. Voigt, Cod. dipl. Prus., t. IV, nr. 26), zob. też. A. Borkiewicz-Celińska, Osadnictwo Zawkrza w okresie książęcym, [w:] Studia i M ateriały do Dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej, Warszawa 1971, s. 43-47. Ziemię Zawkrzeńską (Zaphcre) wymienia też Święcicki. 44 Należące do Mazowsza terytorium za Pilicą, ściślej — między dolną Pilicą i dolną Rado mierzą, odstąpione w 1359 r. przez Kazimierza Wielkiego na wieczne czasy Siemowitowi III ks. mazowieckiemn, KDMaz., nr 81. 45 Zawisie — za Wisłą, „trans fluvium H istule” (MK, 35, f. 273) — prawobrzeżna część ziemi czerskiej. W 1539 r. Zawisie weszło w skład nowo utworzonego powiatu gar wolińskiego. Zob. Wolff, s. 25-26. 46 Przejęte od następujących rzek mazowieckich: Liwiec, Mienia, Orz, Ruziec, Sona, Skroda. 110 http://rcin.org.pl
W reszcie, jeśli idzie o łasy, możemy stwierdzić, że pod tym wzgiędem nie mieliśmy większych trudności, ponieważ na MM wprowadziliśmy nazwy tylko dla tych większych zespołów leśnych, stanowiących własność królewską, które w źródłach XVI w. nazwano puszczami. Podstawa źródłowa (głównie lustracje dóbr królewskich) do określenia.zasięgu tych puszcz i ich nazw, które przejęliśmy w ich historycznym brzmieniu, modernizując jedynie pisownię, była wystarczająca. Nie wprowadziliśmy natomiast nazw innych lasów i borów mazowieckich, należących do zamożniejszej szlachty i większej majętności kościelnej (np. lasy w dobrach łowicko-skierniewickich —własność arcybiskupów gnieźnieńskich), ponieważ ulegały one nieustannemu kurczeniu (wyręby), zaś informacje źródłowe o nazwach tych lasów są wyimkowe, nie obejmują bowiem całego Mazowsza. U l http://rcin.org.pl
Page 1 and 2:
POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
W S T Ę P Władysław Pałucki Odd
Page 9 and 10:
wyższa wydane uprzednio województ
Page 11 and 12:
Dla autorów opracowujących poszcz
Page 13 and 14:
tucjom i osobom, które ułatwiły
Page 15 and 16:
T aryfy 1789-1790 — W y p isy K .
Page 17 and 18:
ŹB Ó DŁA I. ŹRÓDŁA PISANE Ire
Page 19 and 20:
liczebności elementów opodatkowan
Page 21 and 22:
niejszych wizytacji X V II i X V II
Page 23 and 24:
II. ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE IIenry
Page 25 and 26:
współrzędnych geograficznych, ni
Page 27 and 28:
METODA I WYNIKI I. ŚRODOWISKO GEOG
Page 29 and 30:
Niewątpliwie, na skutek zwiększan
Page 31 and 32:
Ważniejsze dopływy Narwi, to: Bie
Page 33 and 34:
Północnomazowieckiej, na pogranic
Page 35 and 36:
II. PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE A n n
Page 37 and 38:
stracyjną. Wydaje się, że dopier
Page 39 and 40:
wytyczona. Dawne znaki własnościo
Page 41 and 42:
wości, a mianowicie: Bodzanowo (po
Page 43 and 44:
na obszarze powiatu makowskiego, kt
Page 45 and 46:
w X V III w., znany nam z taryf pod
Page 47 and 48:
jednak trzy przekazy są zgodne co
Page 49 and 50:
tak jako pierwej zdawna było...”
Page 51 and 52:
Ziemia rawska dzieliła się w X V
Page 53 and 54:
Mapa rekonstruuje granice jednostek
Page 55 and 56:
osobliwy wypadek uzależnienia czę
Page 57 and 58:
(1502)132, Stoczek czyli Miednik (1
Page 59 and 60: ANEKS I. Powierzchnia województw M
Page 61 and 62: D E K A N A T P R Z A S N Y S K I (
Page 63 and 64: ANEKS III Liczba parafii na Mazowsz
Page 65 and 66: Najbardziej skomplikowaną sytuacj
Page 67 and 68: Goszczynem11, Gniewań koło Latowi
Page 69 and 70: zniekształcenia. W tej sprawie kon
Page 71 and 72: wości (zgrupowań), których nazwa
Page 73 and 74: Powiat Parafia Miejscowość Ostatn
Page 75 and 76: Tabela 2 Miejscowości według powi
Page 77 and 78: 2. C H A R A K T E R I W IE L K O
Page 79 and 80: i później kilkakrotnie do począt
Page 81 and 82: w 3£Vl w. dawny gród (castrum) w
Page 83 and 84: przy kruchej podstawie szacunków,
Page 85 and 86: T a b e la 2 Zagęszczenie sieci mi
Page 87 and 88: nie podnosząc jednak ogólnego wsk
Page 89 and 90: instytucji tej samej kategorii wła
Page 91 and 92: to nas od powtarzania ich lokalizac
Page 93 and 94: w stosunku do pozostałych kategori
Page 95 and 96: Zgoła inaczej przedstawiało się
Page 97 and 98: nej płockiej, w archidiakonacie pu
Page 99 and 100: Na to demograficzne i posesoryjne z
Page 101 and 102: preaeäiis per grossos qindecim de
Page 103 and 104: IV. NAZEWNICTWO Władysław Pałuck
Page 105 and 106: ostatniej10, takie nazwy piszemy ł
Page 107 and 108: pospolitej Ludowej, zawierającego
Page 109: tuacja hydro- i topograficzna. Obie
Page 113 and 114: Jeżeli budowa czy konserwacja grob
Page 115 and 116: W tej sytuacji postanowiliśmy (bio
Page 117 and 118: W niektórych wypadkach, kiedy mogl
Page 119 and 120: Sochaczew, Sochocin, Świder (czers
Page 121 and 122: http://rcin.org.pl
Page 123 and 124: akterem zagospodarowania północne
Page 125 and 126: Zróżnicowanie podłoża glebowego
Page 127 and 128: Liczba działek i posesji w Starej
Page 129 and 130: liczba posesji według spisów poda
Page 131 and 132: Poza nim i wzdłuż ulicy Zakroczym
Page 133 and 134: pola elekcyjne. Zachodzące zm iany
Page 135 and 136: i dziekana. W dawnej wieży obronne
Page 137 and 138: 2. PŁOCK Kazimierz Pacuski P lan m
Page 139 and 140: oraz zlokalizowano bram ę i w jazd
Page 141 and 142: 3. RAWA Wojciech Kalinowski Podstaw
Page 143 and 144: ty c k ą 21. Świadczy o ty m zary
Page 146 and 147: IN DEKS M IE JSCOWOŚCI Indeks obej
Page 148 and 149: Bagno Rańczy zob. Wola Rańcza Bag
Page 150 and 151: Błomlno Gumowskie, płoń., Skoła
Page 152 and 153: Borzymówka zob. Borzymowa Wola Bor
Page 154 and 155: Budziszewo zob. Rostki-Budziszyn0 B
Page 156 and 157: Chojeczno-Widliska zob. Jagodne Cho
Page 158 and 159: Ciemniewo (Ciemniewko), sąch., Są
Page 160 and 161:
jew), Czerniejew, liw., Wodynie alb
Page 162 and 163:
kotowskie?), Braki, gąb., Kozłowo
Page 164 and 165:
Duczemino zob. Duczymino Kościelne
Page 166 and 167:
Gamratka, garw., Mińsko, G 6 Garba
Page 168 and 169:
Godlewo Małe Wronie zob. Godlewo-W
Page 170 and 171:
Górki-Ponikłystok (Górskie), Gó
Page 172 and 173:
Grudzkowola zob. Wola Grodzka Gruma
Page 174 and 175:
zyki, Pomaski-Jałbrzyki, Załuże-
Page 176 and 177:
Jeżewo, sąch., Radzi mino Wlk., E
Page 178 and 179:
Karwowo, wysz., Bodzanowo, d., F 3
Page 180 and 181:
Kobylak zob. Wólka-Kobylak Kobylak
Page 182 and 183:
Korbasino zob. Kurbasino Głuchowsk
Page 184 and 185:
Kozłowo zob. Kozłowo-Liska, Pęcz
Page 186 and 187:
Krzeczkowo-Bieńki, Krzeczkowo Pie
Page 188 and 189:
Laskowo-Jabłoń zob. Laskowo Lasko
Page 190 and 191:
Łaguszów (Łaguzów), Łaguszew,
Page 192 and 193:
Majno zob. Słubice-Majno Makomaze
Page 194 and 195:
Mierzejewo-Janki I, Janki Stare, os
Page 196 and 197:
Mnichowice, Michowice, raw., Wysoki
Page 198 and 199:
Myszewo-Przasnki zob. Żółtowo- -
Page 200 and 201:
Nowa Wieś, = Nowa Wieś, Płaczkow
Page 202 and 203:
zewo G.), Ołtarze-Gołacze, nur.,
Page 204 and 205:
Parzniewo Wielkie, Parzniew, bł.,
Page 206 and 207:
Plewki zob. Zambrzyca-Plewki Plewni
Page 208 and 209:
Popielzyn Górny, zakr., Juniec, E
Page 210 and 211:
Konarze P., nur., Nur, Łętowo- -D
Page 212 and 213:
iszewko), Rembowo, Zembrzus-Rembowo
Page 214 and 215:
Ruda, przasn., Dzierzgowo, C 4 Ruda
Page 216 and 217:
Sady zob. Bądkowo-Rochna, Brunowo-
Page 218 and 219:
Skarbkowa zob. Kłopoczynek Ma- Ska
Page 220 and 221:
Smulska zob. Smolska Sobanice I (w
Page 222 and 223:
Stpice zob. Szeligi-Stpice. Stpice-
Page 224 and 225:
kie* , Szwarocin Stary, gąb., Rybn
Page 226 and 227:
Śmietanki zob. Słonczewo-Śmiotan
Page 228 and 229:
(T. Stare Jadam y?), ciech., Pałuk
Page 230 and 231:
Umięcino-Falki zob.. Umięcino- St
Page 232 and 233:
Wiączemin, Wiączemin Polski, gąb
Page 234 and 235:
Wojciechowa Wola zob. Wicie Wojciec
Page 236 and 237:
Woła Mysłkowska, Wola M y- stkows
Page 238 and 239:
Wólka Łasiecka zob. Wola Łasicka
Page 240 and 241:
Zaborowo, wysz., Gumino, E 3 Zaboro
Page 242 and 243:
Zambski Zastrużne zob. Zastruże Z
Page 244 and 245:
Zgliczyn-Wity), Zgliczyn W itowy, r
Page 246:
sty* (Ż. Włoski), Ż. Zalesie*,
Page 249 and 250:
Korabka (Korabiewka), Korabiewka, r
Page 252 and 253:
L a M azo v ie d a n s la se co n d
Page 254 and 255:
est documentée en grande m ajorit
Page 256 and 257:
LÉG EN D E GRANICE Korony wojewód
Page 258:
http://rcin.org.pl
show all

mazowsze

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?