Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Zgoła inaczej przedstawiało się rozmieszczenie dóbr ziemskich najbogatszego na Mazowszu<br />
biskupstwa płockiego. Pomijając należący do stołu biskupiego klucz Górzno w archidiakonacie<br />
dobrzyńskim42, spośród mazowieckich dóbr biskupów płockich, obejmujących 51/2 miasta<br />
i 158 wsi, tylko miasto Raciąż i 18 wsi znajdowało się w województwie płockim, zaś 4 w województwie<br />
rawskim43. Pozostałe 4 1/2 miast (Pułtusk, Wyszków, Brok, Andrzejów i 1/2<br />
Czerwińska) oraz 138 wsi rozciągało się szerokim pasem w dolinie Narwi i Bugu aż do granic<br />
Mazowsza z Podlasiem, tworząc 3 główne klucze majętności z ośrodkami w Pułtusku (w XV w.<br />
większość osiedli tego klucza przakazano na uposażenie kolegiaty pułtuskiej44), w Wyszkowie<br />
i Broku nad Bugiem (klucz złotoryjski).<br />
Dobra biskupów poznańskich (miasto Stoczek i 33 wsie) były rozrzucone na obszarze<br />
archidiakonatu warszawskiego (do 1406 r. czerskiego) w kilku kluczach, z których znaczniejszymi<br />
były : Kozłów Biskupi w powiecie sochaczewskim, Żbików —w błońskim, Sobienie<br />
i Stoczek —w garwolińskim, Wrociszewo —w wareckim i Łaskarzów (ten ostatni —8 wsi —<br />
znajdował się poza granicami Mazowsza w ziemi stężyckiej województwa sandomierskiego).<br />
Większość dóbr należących do uposażenia kapituły płockiej (32 na 48 osiedli) znajdowało<br />
się w najbliższym jej sąsiedztwie w województwie płockim. Reszta —w województwie mazowieckim<br />
(10) i rawskim (7)45.<br />
Korzystniejsza pod tym względem była sytuacja kolegiaty św. Jana w Warszawie, której<br />
dobra (miasto Tarczyn i 28 wsi) znajdowały się tylko w województwie mazowieckim, w powiatach:<br />
warszawskim, kamienieckim, tarczyńskim i wareckim.<br />
Większe, choć nierównomierne skupienia majętności miały nieliczne zresztą na Mazowszu<br />
klasztory. Dobra najbogatszego opactwa mazowieckiego —mianowicie kanoników regularnych<br />
w Czerwińsku (1/2 miasta i 48 wsi) —tworzyły dwa zgrupowania: bliższe dość zwarte,<br />
i dalsze nieco rozproszone w dorzeczu dolnego Bugu i Narwi. Drugie co do zamożności —<br />
opactwo benedyktynów płockich (2 miasta: Przybyszew i Wyśmierzyce w województwie<br />
mazowieckim i 23 wsie)46 tudzież klasztor norbertanek płockich (miasto Bodzanów i 22 wsie)<br />
miały tylko po 3 wsie w pobliżu swych klasztorów; reszta ich dóbr była rozproszona w sąsiednich<br />
województwach, mazowieckim i rawskim.<br />
Do kolegiaty św. Michała w Płocku należało 8 całych wsi i 1 w części w województwie<br />
płockim oraz 1 wieś w województwie mazowieckim, a dominikanki płockie posiadały w tymże<br />
województwie płockim część 1 wsi47. Dobrze był też uposażony, starej fundacji książęcej,<br />
szpital św. Ducha przy kościele św. Marcina w Warszawie (późniejsze marcinkanki warszaw -<br />
wskie) —14 wsiami w powiecie garwolińskim48. Inny szpital, również starej fundacji książęcej,<br />
św. Ducha w Rawie był uposażony wsią Byszewice pod Rawą49.<br />
Ponadto dwa niemazowieckie opactwa posiadały na naszym terenie część swych uposażeń.<br />
Mianowicie, benedyktyni z Lubina (ośrodek macierzysty w Wielkopolsce) mieli swą prepozyturę<br />
w Jeżowie (miasto i 5 wsi) w województwie rawskim, zaś cystersi z Sulejowa (ośrodek<br />
macierzysty w Małopolsce) —miasto Mogilnicę i 4 wsie (klucz mogilnicki) w tymże wojewódz<br />
42 Klucz Górzno w powiecie rypińskim — 10 wsi oraz wsie^Biskupice i Czernikowo w powiecie lipnowskim.<br />
Z Guidon, M apa ziemi dobrzyńskiej w drugiej połowie X V I w., Toruń 1967, s. 38-39, 46-47.<br />
43 Piaski, parafia Głusko, pow. Sochaczew; Popłacino i Pomocna, par. Radziwie, pow. Gostynin; Suchodół,<br />
par. Zakrzewo, pow. Gąbin.<br />
44 Ustalenie, które wsie w X V I w. zostały wydzielone z dóbr biskupstwa płockiego na uposażenie kapituły<br />
pułtuskiej, wobec rozbieżności między wiadomościami podanymi przez M. Rybusa (Kolegiata w P u ł<br />
tusku i jej kapituła, Łódź 1933) i wydanym i przez B. Ulanowskiego wypisami źródłowymi (Acta capitulorum<br />
Gracoviensis ac Plocensis selecta 1458-1523, Arch. Kom. Hist. t. VI, 1891; Acta capitulorum Plocensis ab<br />
an. 1514 ad 1576, Arch. Kom. Hist. t. X, 1915) wymagałoby przeprowadzenia dodatkowych badań.<br />
45 Woj . rawskim do kapituły płockiej należały wsie: Dąbrówka w par. Białotarsk, Góry i Górki w par.<br />
Ciechomice, Pieryszewo w par. Trąbki, Radziwie w par. Radziwie — wszystkie w pow. gostyńskim i Mistrzowice<br />
w par. Mistrzowice, powiat gąbiński.<br />
46 Do opactwa benedyktynów płockich należała także wieś Makówka w pow. i ziemi dobrzyńskiej.<br />
Z. Guidon, op. cit., s. 30.<br />
47 W Chełpowie par. Trzepowo, pow. płocki.<br />
48 J. Karwasińska, Szpital św. Ducha w Warszawie, Dzieje fundacji A nny Bolesławy księżnej mazowieckiej<br />
początkowe (1444-1544), Warszawa 1938, s. 36-38.<br />
49 LR X V II, s. 124; P. Mazowsze, s. 161.<br />
95<br />
http://rcin.org.pl
Change language