You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
niejszych wizytacji X V II i X V III w., przy czym szczególnie wartościowa okazała się wizytacja<br />
1711 r., zawierająca inserowane dokumenty erekcji parafii z X V i X V I w. 33. Wykorzystano<br />
również pomocniczo dla ustalenia granic kościelnych w obrębie diecezji płockiej<br />
także inne materiały proweniencji kościelnej34 oraz zachowany rejestr poboru od właścicieli<br />
dóbr kościelnych z 1570 r. z archidiakonatu płockiego i dobrzyńskiego35. Informacje dotyczące<br />
podziałów archidiakonatu warszawskiego diecezji poznańskiej czerpano z wizytacji<br />
1598-1603 r. 36 i notât archiwalnych W. K napińskiego 37; wykorzystany został również<br />
rejestr poboru od duchowieństwa archidiakonatu warszawskiego z 1561 r. 38.<br />
Dla mazowieckiej części archidiecezji gnieźnieńskiej (archidiakonat łowicki) główną<br />
pomoc stanowiły Liber beneficiorum Jana Łaskiego39 oraz Słownik J. Warężaka40 oparty<br />
na obfitym, rozproszonym materiale archiwalnym.<br />
Informacje osadnicze zawarte w księgach sądowych grodzkich i ziemskich, z okresu<br />
poprzedzającego przekrój chronologiczny mapy Mazowsza, uzyskano dzięki kartotece Słownika<br />
historyczno-geograficznego Mazowsza średniowiecznego, przygotowywanego przez A. Wolffa<br />
i A. Borkiewicz-Celińską41 oraz nielicznym mazowieckim księgom sądowym z X V w., ogłoszonym<br />
drukiem42. Wykorzystano* również częściowo rękopiśmienne wyciągi I. Kapicy<br />
Milewskiego z ksiąg sądowych północno-wschodniego Mazowsza43. Z niepublikowanych<br />
ksiąg sądowych korzystano sporadycznie, sięgając do nich tylko w wypadkach wymagających<br />
wyjaśnienia konkretnych faktów, jak np. zasięgu powiatu serockiego, lub dla kontroli<br />
pisowni niektórych nazw miejscowych. Nie przeprowadzono natomiast w nich kwerendy<br />
systematycznej, pod kątem pełności osadnictwa X V I w.44, zarówno ze względu na masowy<br />
charakter tego źródła, jak też z powodu fragmentaryczności zachowanych po ostatniej wojnie<br />
materiałów, odnoszących się do niektórych tylko powiatów Mazowsza.<br />
33 N ajsłabiej zachowane są wizytacje południow o-w schodniej części archidiakonatu pułtuskiego, to<br />
jest dekanatów: wyszkowskiego, nurskiego i stanisławowskiego. W ykorzystano dla archidiakonatu p u ł<br />
tuskiego i części płockiego w izytację parafii z 1609 r.: dekanatu ciechanowskiego (Arch. D iec Płoc.<br />
nr 11, f. 220-280v), łomżyńskiego (nr 14, f. 135-225), wiskiego (nr 14, f. 225-260), wyszkowskiego (nr 11,<br />
f . 1-50), czerwińskiego (nr 9, f. 88-118v), gostyńskiego (nr 9, f. 248-341); w izytację parafii 1693-1697 r.<br />
dla następujących dekanatów : łomżyńskiego, wiskiego, wąsoskiego, nurskiego, andrzejowskiego, i ra d zy -<br />
mińskiego (Acta visitationis generalis in dioecesi Ploeensi... nr 47) oraz uzupełniająco w izytację 1711 r.<br />
(nr 252).<br />
34 Distinctio nova decanatuum in dioecesi P locensi... 1506, Arch. D iec. Płoc., A k ta Konsystorza 6, f.<br />
103-108 (odpis z kopii ks. W . Mąkowskiego, tam że); Regestrum in quo proventus beneficiorum curatorum<br />
et non curatorum in archidiaconatu P o ltoviensi existencium, A D 1530 conscriptum. [w : ] Materiały do dziejów<br />
kolegiaty pułtuskiej, w yd. B . Ulanowski, Arch. K om . Hist. X , s. 306-415 oraz schematy podziału diecezji<br />
płockiej zawarte w taksach beneficjów z 1628 r. (Arch. D iec. Płoc., A k ta konsystorza 59, p. 92-114), 1631 r.<br />
(tamże, l . c. p. 733-734) i 1632 r. (Bibl. Czartoryskich, K r aków, rkps 28808, wypis w ykonany przez Zakład<br />
Dokum entacji I H P A N w Krakowie, w posiadaniu Z B H G ).<br />
35 P . Mazowsze, s. 126-133.<br />
36 W izytacje arch. warsz. 1598-1603. W ykorzystał tę wizytację Now acki, s. 505 i nn.<br />
37 W . Knapiński, Notaty; tenże, Notaty do historii kościołów warszawskich, „ M ateriały do dziejów<br />
sztuki i k u ltu ry”, nr 6, maszynopis powielony przez Państw . Instytut Historii Sztuki, W arsza w a 1949.<br />
38 A S K I, 27, k. 272-288.<br />
39 Łaski L B , t. I - I I .<br />
40 J. W arężak, Słownik historyczno-geograficzny księstwa łowickiego, z. I, W ro cław 1961, z. I I (do hasła<br />
Słupia), Łód ź 1967.<br />
41 Por. Słownik historyczno-geograficzny ziemi wyszogrodzkiej w średniowieczu, w yd. A . W o lff i A . B o r<br />
kiewicz-Celińska, W ro cław 1971. M ateriały kartoteki, zawierające również bogate w ypisy z kilku zespołów<br />
Archiw um Diecezjalnego w Płocku, dostarczyły wcześniejszych odmianek nazewnictwa osadniczego i hydrograficznego<br />
m apy, szczegółów lokalizacyjnych oraz wiadomości o przebiegu dróg.<br />
42 Księga ziemi czerskiej, 1404-1425, w yd. J. T. Lubom irski, W arsza w a 1879; Księga ziemska płońska<br />
1404-1417, w yd. M . Handelsm an, W arsza w a 1920; Księga ziemska zakroczymska pierwsza, 1423-1427,<br />
w yd. A . Rybarski, W arsza w a 1920; Księga ziemska zakroczymska druga, 1434-1437, w yd. K . Tymieniecki,<br />
W arsza w a 1920.<br />
43 Por. Archiwum Główne, op. cit., s. 135 i nn. Zasługuje na uw agę zaczerpnięte z tego zbioru przez<br />
J. Sawickiego do Iu ra Masoviae terrestria (t. I, W arsza w a 1972, dalsze tom y w przygotowaniu) ustanowienie<br />
w 1548 r. pow iatu radziłowskiego, udostępnione nam uprzejmie przez W ydaw cę.<br />
44 Por. K . Hładyłowicz, Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od X I V do X I X wieku,<br />
L w ó w 1932, s. 83.<br />
21<br />
http://rcin.org.pl
Change language