Sygnalizujemy wątpliwy przebieg granicy ziemi warszawskiej na styku z nursfcą, zwłaszcza na obszarze parafii Stanisławów, gdzie dla kilku wsi nie potrafiliśmy ustalić przynależności powiatowej dla X V I w. i zdecydowaliśmy się na przyjęcie alternatywy: powiat warszawski lub kamieniecki. Zachodnia granica ziemi warszawskiej przebiega przez miejscowość Grzegorzewice, dzieląc ją na dwie części, pomiędzy powiat tarczyński ziemi warszawskiej i powiat mszczonowski ziemi sochaczewskiej, a tym samym pomiędzy województwa mazowieckie i rawskie76. Ziemia warszawska składała się z 3 powiatów: warszawskiego, błońskiego i tarczyńskiego. Wydzielono je na podstawie rejestrów poboru, które (z wyjątkiem opublikowanego rejestru 1580 r.) dość konsekwentnie utrzymują podział na powiaty we wszystkich niemal formularzach rejestrów poboru tej ziemi X V I w. W pierwszej połowie X V I w. ziemia wiska składała się z dwóch powiatów: wis ki ego i wąsoskiego. Trzeci powiat, radziłowski, wydzielono w 1548 r.77Rejestry skarbowe ziemi wiskiej przy księgowaniu poboru nie uwzględniały jednak tego powiatu w X V I w. W chwili kreowania nowego powiatu, w 1548 r. weszły w jego granice 53 wsie, leżące w dwóch dotychczas istniejących powiatach ziemi wiskiej; do powiatu wiskiego należały miejscowości leżące na południe od rzek: Wissy, Słuczy i Kubry, do powiatu wąsoskiego miejscowości leżące na północ od biegu tych rzek78. Rejestry poborowe z końca X V I w., które nie uwzględniały wydzielenia powiatu radziłowskiego, podają inną przynależność powiatową pogranicznych miejscowości, niż dokument z 1548 r.79 Pomiędzy połową i schyłkiem X V I w. nastąpiły zmiany w osadnictwie tego obszaru, wyrażające się w przyroście liczby osiedli; analiza nazewnictwa i rozmieszczenia miejscowości umożliwiła identyfikację wsi znanych z dokumentu 1548 r. z wsiami wymienianymi przez źródła schyłku X V I w. oraz uznanie pewnej liczby nowo powstałych wsi za genetycznie związane z istniejącymi wcześniej. Należy tu zwłaszcza wymienić wsie — przysiółki o wspólnej nazwie głównej, z których część była wymieniona w dokumencie 1548 r. Dla reszty wsi, leżących wewnątrz kompleksu miejscowości stanowiących powiat radziłowski (powstałych pomiędzy 1548 r. i schyłkiem X V I w.) przeprowadzono kontrolę przynależności tych wsi do powiatu radziłowskiego w X V III w .80. Porównanie zasięgu terytorialnego zakreślonego dokumentem 1548 r. z granicami powiatu w X V III w. przekazanymi przez dwie wersje mapy K. Perthéesa oraz przez taryfy dymów z 1789-179081 wykazuje liczne i poważne różnice82, wszystkie 76 Por. przyp. 38. 77 Tekst dokumentu z 1548 r., znany z obiaty 1613 r. w księgach grodzkich wąsoskich (w odpisie Kapicy), udostępniony został Pracowni Atlasu Historycznego Polski przez prof. dr Jakuba Sawickiego. 78 „Dobroniewo, Slassy, Ł oie, Brychy, Pluthy, Chyliny, Chrostowo, Supy, Polkowo, Mieczki, Olszewo, Góry, Wilkaszewo, Karwowa, Borawce, Chrzanowo, Kubra, Trzaski, Barwiki, Pionki, Konopki, Brodowo de districtu Viznensi et Cyprki, Doliwy, Obrythe, Lissy, Klimki, Ramoty, Mieszki, Zalesie, Romany, Wilkanowo, Glinki, Niebrzydy, Słucz, Mikuty, Mroczki, Gardoty Grzymki, Bukowo, Rydzewo, Czerwonki, Konopki, Kownatki, Borawice, Swiącienino, Klimaszewnica, Białłasów, Kiliany, Łoje, Brzozowa, Mścichy, Karwowo, de districtu Wasso sensi „. 79 P. Mazowsze, s. 356-359, 361 -362, 364-365. 80 W par. Przytuły — 18 wsi: Barwiki, Trzaski, Kubra, Cyprki, Doliwy, Mroczki, Borawice, Racibory, Ślasy-Czachy, Ś. Gręzki, Ś. Łoje, Pluty-Rogowo, Supy-Gręzka, Wilkęsewo, Chrzanowo-Dusze, Ch. Stare, Ch. Wypychy, Pieńki-Grodzisko. Wewnątrz tego kompleksu w X V I w. położone były jeszcze 2 miejscowości: Mieszki i Karwowo-Brychy, poświadczone w pow. radziłowskim przez Taryfy 1789-1790; w par. Romany — 12 wsi: Obrytki, Lisy, Bagienice-Klimki, Romoty, Mieczki Suche, Zalesie-Pieniążek, Romany, Wilamowo, Gardoty, Grzymki, Olszewo MŁ, O. Góry oraz 2 wsie poświadczone przez Taryfy 1789-1790: Żelazki i Brzostowo; w par. Słucz — 8 wsi: Glinki, Niebrzydy, Słucz, Mikuły, Bukowo Duże i Małe, Rydzewo, Szlacheckie i R. Pieniążek; w par. Wąsosz: Czerwonki, Konopki a Wissa, Kownatki, Kiliany oraz poświadczona przez taryfę dymów 1789 r. wieś Kramarzewo, położona między wsiami Kiliany i Konopki; w par. Radziłowo — Święcienino, Mścichy, Karwowo a W issa, Borawice a Wissa, Konopki Brodowo a Wissa, oraz wieś Miski, położona w obrębie par. Radziłowo, a także wieś Okrasino, należąca w X V I w. do tejże parafii i poświadczona przez Taryfy 1789-1790; w par. Białaszewo — Klimaszewnica, Białaszewo, Łojewo, Brzozowo-Wólka, Gać-Brzozowo, Mścichy-Brzozowo, a także wieś Pieniążki, poświadczona w obrębie tej parafii; w par. Burzyno — Chyliny Kąty i Ch. W ity; w par. Jedwabne — Chrostowo, Polkowo, Karwowo-Byczki, K. Kubrzane, K. Pa/wełki, K. Stryjaszki, K. Wszebory i K. Zabłocie. 81 Zob. s. 47, mapa. 82 Granicę pow. radziłowskiego na mapie Perthéesa na dosyć długim odcinku płn.-wseh. stanowiła rz. Wissa, podczas gdy wg taryfy podymnego 1789 r. do powiatu tego zaliczano 5 osiedli z par. Białaszewo, 46 http://rcin.org.pl
jednak trzy przekazy są zgodne co do tego, iż powiat radziłowski w X V III w. był mniej rozległy niż w X V I w .83 Po interpolacji granic obejmujących teren wsi wymienionych w dokumencie 1548 r., oraz wsi powstałych na tym obszarze w drugiej połowie X V I w. — uznano zakreślony tymi granicami obszar za powiat radziłowski, aktualny dla schyłku X V I w. Granica ziemi dzieliła miasto Czerwińsko pomiędzy ziemię wyszogrodzką (część położonej po drugiej stronie rz. Wissy. Różny rysunek granic powiatowych na obu wersjach mapy Perthéesa był wynikiem braku dokładności przy lokalizacji wsi pogranicznych. 83 Pow. radziłowski na mapie Perthéesa obejmuje par. Radziłów, par. Słucz, z par. Romany tylko wieś Wilamowo, z par. Przytuły wsie Chrzanowo, Wypychy, Kubrę, Konopki Błonie. W taryfie podymnego natomiast pow. radziłowski składa się z 26 wsi par. Przytuły, 12 wsi par. Radziłowo; pomiędzy pow. wąsoski i radziłowski dzielone były parafie: Białaszewo (pow. radziłowski 5 wsi), Romany (j.w. 23 wsie), Wąsosz (j.w. 5 wsi) i Słucz (j.w. 10 wsi), pomiędzy pow. radziłowski i wiski podzielone zostały parafie Burzyn (pow. radziłowski 3 wsie) i Jedwabne (j.w. 3 wsie). dr http://rcin.org.pl
- Page 1 and 2: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
- Page 3 and 4: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
- Page 5 and 6: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
- Page 7 and 8: W S T Ę P Władysław Pałucki Odd
- Page 9 and 10: wyższa wydane uprzednio województ
- Page 11 and 12: Dla autorów opracowujących poszcz
- Page 13 and 14: tucjom i osobom, które ułatwiły
- Page 15 and 16: T aryfy 1789-1790 — W y p isy K .
- Page 17 and 18: ŹB Ó DŁA I. ŹRÓDŁA PISANE Ire
- Page 19 and 20: liczebności elementów opodatkowan
- Page 21 and 22: niejszych wizytacji X V II i X V II
- Page 23 and 24: II. ŹRÓDŁA KARTOGRAFICZNE IIenry
- Page 25 and 26: współrzędnych geograficznych, ni
- Page 27 and 28: METODA I WYNIKI I. ŚRODOWISKO GEOG
- Page 29 and 30: Niewątpliwie, na skutek zwiększan
- Page 31 and 32: Ważniejsze dopływy Narwi, to: Bie
- Page 33 and 34: Północnomazowieckiej, na pogranic
- Page 35 and 36: II. PODZIAŁY ADMINISTRACYJNE A n n
- Page 37 and 38: stracyjną. Wydaje się, że dopier
- Page 39 and 40: wytyczona. Dawne znaki własnościo
- Page 41 and 42: wości, a mianowicie: Bodzanowo (po
- Page 43 and 44: na obszarze powiatu makowskiego, kt
- Page 45: w X V III w., znany nam z taryf pod
- Page 49 and 50: tak jako pierwej zdawna było...”
- Page 51 and 52: Ziemia rawska dzieliła się w X V
- Page 53 and 54: Mapa rekonstruuje granice jednostek
- Page 55 and 56: osobliwy wypadek uzależnienia czę
- Page 57 and 58: (1502)132, Stoczek czyli Miednik (1
- Page 59 and 60: ANEKS I. Powierzchnia województw M
- Page 61 and 62: D E K A N A T P R Z A S N Y S K I (
- Page 63 and 64: ANEKS III Liczba parafii na Mazowsz
- Page 65 and 66: Najbardziej skomplikowaną sytuacj
- Page 67 and 68: Goszczynem11, Gniewań koło Latowi
- Page 69 and 70: zniekształcenia. W tej sprawie kon
- Page 71 and 72: wości (zgrupowań), których nazwa
- Page 73 and 74: Powiat Parafia Miejscowość Ostatn
- Page 75 and 76: Tabela 2 Miejscowości według powi
- Page 77 and 78: 2. C H A R A K T E R I W IE L K O
- Page 79 and 80: i później kilkakrotnie do począt
- Page 81 and 82: w 3£Vl w. dawny gród (castrum) w
- Page 83 and 84: przy kruchej podstawie szacunków,
- Page 85 and 86: T a b e la 2 Zagęszczenie sieci mi
- Page 87 and 88: nie podnosząc jednak ogólnego wsk
- Page 89 and 90: instytucji tej samej kategorii wła
- Page 91 and 92: to nas od powtarzania ich lokalizac
- Page 93 and 94: w stosunku do pozostałych kategori
- Page 95 and 96: Zgoła inaczej przedstawiało się
- Page 97 and 98:
nej płockiej, w archidiakonacie pu
- Page 99 and 100:
Na to demograficzne i posesoryjne z
- Page 101 and 102:
preaeäiis per grossos qindecim de
- Page 103 and 104:
IV. NAZEWNICTWO Władysław Pałuck
- Page 105 and 106:
ostatniej10, takie nazwy piszemy ł
- Page 107 and 108:
pospolitej Ludowej, zawierającego
- Page 109 and 110:
tuacja hydro- i topograficzna. Obie
- Page 111 and 112:
W reszcie, jeśli idzie o łasy, mo
- Page 113 and 114:
Jeżeli budowa czy konserwacja grob
- Page 115 and 116:
W tej sytuacji postanowiliśmy (bio
- Page 117 and 118:
W niektórych wypadkach, kiedy mogl
- Page 119 and 120:
Sochaczew, Sochocin, Świder (czers
- Page 121 and 122:
http://rcin.org.pl
- Page 123 and 124:
akterem zagospodarowania północne
- Page 125 and 126:
Zróżnicowanie podłoża glebowego
- Page 127 and 128:
Liczba działek i posesji w Starej
- Page 129 and 130:
liczba posesji według spisów poda
- Page 131 and 132:
Poza nim i wzdłuż ulicy Zakroczym
- Page 133 and 134:
pola elekcyjne. Zachodzące zm iany
- Page 135 and 136:
i dziekana. W dawnej wieży obronne
- Page 137 and 138:
2. PŁOCK Kazimierz Pacuski P lan m
- Page 139 and 140:
oraz zlokalizowano bram ę i w jazd
- Page 141 and 142:
3. RAWA Wojciech Kalinowski Podstaw
- Page 143 and 144:
ty c k ą 21. Świadczy o ty m zary
- Page 146 and 147:
IN DEKS M IE JSCOWOŚCI Indeks obej
- Page 148 and 149:
Bagno Rańczy zob. Wola Rańcza Bag
- Page 150 and 151:
Błomlno Gumowskie, płoń., Skoła
- Page 152 and 153:
Borzymówka zob. Borzymowa Wola Bor
- Page 154 and 155:
Budziszewo zob. Rostki-Budziszyn0 B
- Page 156 and 157:
Chojeczno-Widliska zob. Jagodne Cho
- Page 158 and 159:
Ciemniewo (Ciemniewko), sąch., Są
- Page 160 and 161:
jew), Czerniejew, liw., Wodynie alb
- Page 162 and 163:
kotowskie?), Braki, gąb., Kozłowo
- Page 164 and 165:
Duczemino zob. Duczymino Kościelne
- Page 166 and 167:
Gamratka, garw., Mińsko, G 6 Garba
- Page 168 and 169:
Godlewo Małe Wronie zob. Godlewo-W
- Page 170 and 171:
Górki-Ponikłystok (Górskie), Gó
- Page 172 and 173:
Grudzkowola zob. Wola Grodzka Gruma
- Page 174 and 175:
zyki, Pomaski-Jałbrzyki, Załuże-
- Page 176 and 177:
Jeżewo, sąch., Radzi mino Wlk., E
- Page 178 and 179:
Karwowo, wysz., Bodzanowo, d., F 3
- Page 180 and 181:
Kobylak zob. Wólka-Kobylak Kobylak
- Page 182 and 183:
Korbasino zob. Kurbasino Głuchowsk
- Page 184 and 185:
Kozłowo zob. Kozłowo-Liska, Pęcz
- Page 186 and 187:
Krzeczkowo-Bieńki, Krzeczkowo Pie
- Page 188 and 189:
Laskowo-Jabłoń zob. Laskowo Lasko
- Page 190 and 191:
Łaguszów (Łaguzów), Łaguszew,
- Page 192 and 193:
Majno zob. Słubice-Majno Makomaze
- Page 194 and 195:
Mierzejewo-Janki I, Janki Stare, os
- Page 196 and 197:
Mnichowice, Michowice, raw., Wysoki
- Page 198 and 199:
Myszewo-Przasnki zob. Żółtowo- -
- Page 200 and 201:
Nowa Wieś, = Nowa Wieś, Płaczkow
- Page 202 and 203:
zewo G.), Ołtarze-Gołacze, nur.,
- Page 204 and 205:
Parzniewo Wielkie, Parzniew, bł.,
- Page 206 and 207:
Plewki zob. Zambrzyca-Plewki Plewni
- Page 208 and 209:
Popielzyn Górny, zakr., Juniec, E
- Page 210 and 211:
Konarze P., nur., Nur, Łętowo- -D
- Page 212 and 213:
iszewko), Rembowo, Zembrzus-Rembowo
- Page 214 and 215:
Ruda, przasn., Dzierzgowo, C 4 Ruda
- Page 216 and 217:
Sady zob. Bądkowo-Rochna, Brunowo-
- Page 218 and 219:
Skarbkowa zob. Kłopoczynek Ma- Ska
- Page 220 and 221:
Smulska zob. Smolska Sobanice I (w
- Page 222 and 223:
Stpice zob. Szeligi-Stpice. Stpice-
- Page 224 and 225:
kie* , Szwarocin Stary, gąb., Rybn
- Page 226 and 227:
Śmietanki zob. Słonczewo-Śmiotan
- Page 228 and 229:
(T. Stare Jadam y?), ciech., Pałuk
- Page 230 and 231:
Umięcino-Falki zob.. Umięcino- St
- Page 232 and 233:
Wiączemin, Wiączemin Polski, gąb
- Page 234 and 235:
Wojciechowa Wola zob. Wicie Wojciec
- Page 236 and 237:
Woła Mysłkowska, Wola M y- stkows
- Page 238 and 239:
Wólka Łasiecka zob. Wola Łasicka
- Page 240 and 241:
Zaborowo, wysz., Gumino, E 3 Zaboro
- Page 242 and 243:
Zambski Zastrużne zob. Zastruże Z
- Page 244 and 245:
Zgliczyn-Wity), Zgliczyn W itowy, r
- Page 246:
sty* (Ż. Włoski), Ż. Zalesie*,
- Page 249 and 250:
Korabka (Korabiewka), Korabiewka, r
- Page 252 and 253:
L a M azo v ie d a n s la se co n d
- Page 254 and 255:
est documentée en grande m ajorit
- Page 256 and 257:
LÉG EN D E GRANICE Korony wojewód
- Page 258:
http://rcin.org.pl