Los santuarios, aspectos de la religiosidad popular en Jalisco
Los santuarios, aspectos de la religiosidad popular en Jalisco
Los santuarios, aspectos de la religiosidad popular en Jalisco
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
88 LOS SANTUARIOS<br />
personaje c<strong>en</strong>tral, aunque una vez echada a andar <strong>la</strong> fama, <strong>la</strong> fiesta y <strong>la</strong>s historias<br />
interminables <strong>de</strong> mi<strong>la</strong>gros, los indíg<strong>en</strong>as pasaron al olvido, quedaron sólo<br />
como parte <strong>de</strong>l re<strong>la</strong>to, tal y como pasó <strong>en</strong> aquellos pueblos don<strong>de</strong> el mestizaje<br />
avanzó con rapi<strong>de</strong>z y el s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> criollez se fijó <strong>en</strong> <strong>la</strong> m<strong>en</strong>te <strong>de</strong> pueblerinos<br />
y rancheros. La figura actancial <strong>de</strong>l indíg<strong>en</strong>a <strong>en</strong> <strong>la</strong> inv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l mito zapopano<br />
es reivindicado por cronistas <strong>de</strong>l pasado, lo que sirve para dar mayor credibilidad<br />
al misterio. Afirma Matías <strong>de</strong> <strong>la</strong> Mota Padil<strong>la</strong> que<br />
parecíales a los indios <strong>de</strong> Zapopan, que cuanto bi<strong>en</strong> recibían los <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad con <strong>la</strong><br />
pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> reina <strong>de</strong> los cielos <strong>en</strong> su imag<strong>en</strong>, tanto daño podían experim<strong>en</strong>tar alguna<br />
vez <strong>en</strong> su pueblo con su aus<strong>en</strong>cia, y por eso ocurrían con memoriales, ya a <strong>la</strong> audi<strong>en</strong>cia,<br />
ya a <strong>la</strong> se<strong>de</strong> vacante, pidi<strong>en</strong>do restitución <strong>de</strong>l <strong>de</strong>spojo, y c<strong>la</strong>maban, no so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> jurídicos términos, alegando <strong>de</strong> indiscreta <strong>la</strong> <strong>de</strong>voción, por querer los españoles,<br />
sin el trabajo <strong>de</strong> ir al pueblo, gozar <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> propia <strong>de</strong> ellos:<br />
ocurrían a veces <strong>en</strong> tropas con impulsos <strong>de</strong> impaci<strong>en</strong>tes, dando a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r que a <strong>la</strong><br />
viol<strong>en</strong>cia con que se t<strong>en</strong>ían <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad a <strong>la</strong> imag<strong>en</strong>, era correspondi<strong>en</strong>te <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong><br />
que usarían, si bi<strong>en</strong> <strong>en</strong>trando <strong>en</strong> <strong>la</strong>s iglesias, al ver <strong>la</strong> magnific<strong>en</strong>cia con que se <strong>de</strong>rretía<br />
<strong>la</strong> cera <strong>en</strong> los altares, quedaban gustosos y con bu<strong>en</strong>os términos les diferían sus esperanzas,<br />
que no surtieron efecto hasta Noviembre, habi<strong>en</strong>do estado <strong>en</strong> Guada<strong>la</strong>xara<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Mayo (Mota Padil<strong>la</strong>, 1973: 390).<br />
Así, <strong>la</strong> sacralidad que emana <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> se distribuye g<strong>en</strong>erosam<strong>en</strong>te por<br />
todos los rumbos <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad, pues el<strong>la</strong> visita barrios e iglesias <strong>de</strong> crey<strong>en</strong>tes<br />
ansiosos <strong>de</strong> su pres<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong> esta época, como lo fue antes. La visita <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
imag<strong>en</strong> por Guada<strong>la</strong>jara ti<strong>en</strong>e carácter <strong>de</strong> obligación:<br />
…se <strong>de</strong>terminó por ambos cabildos, eclesiástico y secu<strong>la</strong>r, el jurar (como lo hicieron),<br />
v<strong>en</strong>erar a <strong>la</strong> Santísima Virg<strong>en</strong> <strong>en</strong> su imag<strong>en</strong> <strong>de</strong> Zapopan, y pasar a su pueblo todos los<br />
años, dos capitu<strong>la</strong>res eclesiásticos y dos secu<strong>la</strong>res, y conducir<strong>la</strong> <strong>en</strong> su estufa hasta el<br />
conv<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Santa Teresa, <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>en</strong> solemne procesión <strong>de</strong> comunida<strong>de</strong>s con sus<br />
cruces y asist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> real audi<strong>en</strong>cia, obispo y cabildos, llevas<strong>en</strong> dicha imag<strong>en</strong> a <strong>la</strong><br />
catedral <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se le celebra un suntuoso nov<strong>en</strong>ario, y <strong>de</strong>spués se le continúan<br />
otros <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>más iglesias, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el día 13 <strong>de</strong> Junio hasta el mes <strong>de</strong> Octubre, que con<br />
<strong>la</strong> misma solemnidad, procesionalm<strong>en</strong>te, se conduce <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral hasta dicho