MEERVOUDIG RUIMTEGEBRUIK ENKELVOUDIG RECHT - Habiforum

van dit boek. We beginnen dit hoofdstuk met een beschouwing over de relatie
tussen recht en innovatie. Vervolgens gaan we in op de vraag waarom het recht in
de praktijk van meervoudig ruimtegebruik zo’n probleem vormt. Vervolgens geven
wij aan op welke verschillende wijzen de auteurs in hun hoofdstukken in dit boek
bijdragen om deze vragen te beantwoorden.
1.2. HET RECHT EN INNOVATIE:
DE GEVOELIGE BALANS TUSSEN ZEKERHEID EN ONZEKERHEID
Zekerheid en verandering zijn in de samenleving als twee magneten: ze trekken
elkaar aan, maar ze stoten elkaar ook af. Zekerheid is een basis voor verandering,
maar te veel zekerheid houdt verandering tegen. Zonder onzekerheid geen innovatie,
want elke verandering, dus innovatie, gaat gepaard met een bepaalde mate van
onzekerheid. Dit dilemma geeft de positie van het recht in de moderne samenleving
treffend aan. Het recht biedt zekerheid in een veranderende samenleving, en
vormt daarmee een basis voor innovatie. Maar om die rol te kunnen vervullen,
moet het recht ook blijven veranderen. Te weinig verandering van het recht leidt
tot stilstand, omdat dat verandering in de samenleving tegenhoudt. Te veel verandering
van het recht leidt tot te veel onzekerheid bij actoren en tot onduidelijke
situaties, en daardoor eveneens tot stilstand. De gespannen relatie tussen recht en
innovatie wordt dus vooral gevoed door het dilemma tussen zekerheid en onzekerheid.
Wil het recht innovatie kunnen ondersteunen, dan zal dus een goede balans
moeten worden gevonden tussen zekerheid en onzekerheid in het recht.
In dit boek onderzoeken wij de vraag hoe deze balans kan worden bereikt in
de context van meervoudig ruimtegebruik, omdat dat bij uitstek een terrein is waar
het dubbele karakter van het recht wordt gevoeld. Met dit ‘dubbele karakter’
wordt gedoeld op enerzijds de bescherming tegen ongewenste effecten en anderzijds
het bevorderen van innovaties. Mensen uit zowel de praktijk als de wetenschap
worstelen met rechtsregels die onder omstandigheden belangrijke zekerheden
bieden aan actoren en belangen, maar onder weer andere omstandigheden in
de weg staan aan oplossingen die juist goed zijn voor vaak dezelfde actoren en
belangen. Zo biedt milieurecht bescherming aan de omgeving en gezondheid van
mensen. Willen zij echter meewerken aan de realisatie van een project binnen die
omgeving, dan kan dezelfde bescherming een obstakel zijn bij het zodanig inrichten
van de omgeving dat het project er komt en tegelijkertijd bijdraagt aan behoud van
een goed milieu.
Het recht is een voorwaarde voor innovatie, en kan daaraan in de weg
staan. Het staat daar op goede gronden aan in de weg, als het bescherming biedt
tegen innovaties die belangen als gezondheid, veiligheid of het milieu bedreigen.
Een rechtsnorm zou echter moeten wijken op het moment dat een innovatie dergelijke
belangen niet bedreigt, of juist beschermt. Soms staat de rechter niet toe dat
zo’n norm wijkt, en dat is een vervelende consequentie van het recht, zeker als
4