MEERVOUDIG RUIMTEGEBRUIK ENKELVOUDIG RECHT - Habiforum

lingsfunctie. Bij de institutionele functie staat de verdeling van de beslissingsbevoegdheden
tussen individuen, organisaties en overheidsinstanties centraal.
Het rapport ‘Rekenen met de Ruimte’ (Projectteam Ruimtebehoeften, 2000)
heeft een belangrijke rol gespeeld ten aanzien van de empirische veronderstellingen
achter het concept meervoudig ruimtegebruik (cognitieve dimensie). De uitspraak
dat Nederland een extra provincie ter grootte van Zuid-Holland nodig heeft om
aan alle ruimteclaims te kunnen voldoen heeft de gedachtevorming over de ruimtelijke
inrichting van Nederland sterk beïnvloed. De term meervoudig ruimtegebruik
draagt kort maar krachtig de oplossingsrichting uit (communicatiefunctie) en geeft
aan dat er iets moet gebeuren (intentionele functie); meervoudig ruimtegebruik
wordt doorgaans synoniem beschouwd aan termen als stapelen of combineren van
functies. Daarmee wordt ook meteen invulling gegeven aan de handelingsfunctie
van dit concept, waarbij de nadruk wordt gelegd op de fysieke inrichting van de
ruimte. Via deze gedachtegang heeft het concept meervoudig ruimtegebruik een
zeer technische uitwerking gekregen. Wanneer meervoudig ruimtegebruik wordt
genoemd, wordt in feite gedoeld op intensiveren van het ruimtegebruik in de stedelijke
omgeving en het combineren van functies in de groene ruimte. De institutionele
functie van meervoudig ruimtegebruik wordt ook langs deze lijn ingevuld. In
het rapport “Institutionele condities voor meervoudig ruimtegebruik” (De Jong en
Salet, 2000), dat het kader vormde voor een omvangrijk onderzoeksprogramma
naar meervoudig ruimtegebruik aan een viertal universiteiten, luidt de vraagstelling:
“Welke institutionele condities bevorderen, dan wel belemmeren meervoudig
ruimtegebruik?” Bij deze vraagstelling wordt – wederom vanuit het technische perspectief
– een directe verbinding gelegd tussen de institutionele condities en de
mogelijkheden en beperkingen om de ruimte meervoudiger te gebruiken.
De opkomst en uitwerking van het concept meervoudig ruimtegebruik leggen
indirect de institutionele condities die de Nederlandse planningpraktijk kenmerken
bloot. Alleen in deze beleidscontext kan de tegenpool van meervoudig
ruimtegebruik, ‘enkelvoudig ruimtegebruik’, bestaan (Van Assche, 2003). In de
praktijk, als reële verschijningsvorm, is enkelvoudig ruimtegebruik in principe niet
terug te vinden. Zo is de Bollenstreek een voorbeeld van een gebied dat in de planningswereld
gekarakteriseerd zou kunnen worden als een overwegend monofunctioneel
gebied. Het gebied kent op papier (bestemmingsplan) grotendeels de
functie landbouw (bollenteelt) en zou daarom in beleidstermen aangemerkt kunnen
worden als een gebied met een hoge mate aan ‘enkelvoudig ruimtegebruik’; dus
weinig efficiënt en relatief weinig ruimtelijke kwaliteit. In de praktijk blijkt het tegendeel
echter waar; de waarde van dit gebied voor recreatie en toerisme is aanzienlijk,
juist door haar eenvormige verschijning.
Daarmee ligt de vraag voor de hand of er überhaupt wel sprake is van gebrek
aan ruimte in Nederland? Ik concludeer dat deze ruimteschaarste in belangrijke
mate geconstrueerd is op basis van het geïnstitutionaliseerde hokjesdenken in de
organisaties en procedures rond de ruimtelijke inrichting van Nederland. Dit hok-
15