MEERVOUDIG RUIMTEGEBRUIK ENKELVOUDIG RECHT - Habiforum

jesdenken is historisch gegroeid. De indeling van het ruimtegebruik in functies als
water, landschap, natuur, wonen, werken, enzovoorts, is in de loop van de tijd verankerd
in verschillende beleidspraktijken met eigen middelen, organisatiestructuren,
procedures, belangen, normen en waarden (Wissink, 2000). Daarmee zijn deze
beleidsmatige gecreëerde categorieën steeds verder los komen te staan van de wijze
waarop de ruimte in de praktijk wordt gebruikt en steeds sterker verbonden geraakt
met de belangen van verschillende beleidssectoren en de machtstrijd tussen
overheidsafdelingen. Het is de optelsom van claims van deze overheidsafdelingen
waarmee op papier een tekort aan ruimte wordt gecreëerd. Het Ruimtelijk Planbureau
(2003; 7) stelt:
16
De methode waarbij voor afzonderlijke sectoren (wonen; werken; landbouw; water)
ruimteclaims worden opgeteld, leidt tot een systematische overschatting van de ruimtebehoefte.
Het idee van ruimteschaarste is sociaal geconstrueerd. De ruimtelijke problemen
kunnen niet eenvoudigweg opgelost worden door het combineren en intensiveren
van functies. Het probleem zit dieper. De technische benadering van meervoudig
ruimtegebruik - dat wil zeggen de nadruk op ruimtelijke maatregelen - gaat volkomen
voorbij aan een van de belangrijkste oorzaken van de ruimtelijke problematiek,
namelijk de Nederlandse planningcultuur zelf. Deze planningcultuur vormt de
crux van de ruimteproblematiek omdat de probleemdefinities, de werkwijze en de
planninginstrumenten gebaseerd zijn op een sectorale benadering van ruimtelijke
vraagstukken. Zowel op het nationale, op het provinciale als op het gemeentelijke
overheidsniveau zijn verschillende beleidspraktijken ontstaan die een integrale benadering
van ruimtelijke vraagstukken in de weg staan (Wissink, 2000). Een voorbeeld
van deze problematiek is de sterke scheiding tussen stad en land, die geïnstitutionaliseerd
is in het overheidshandelen omdat de aansturing door respectievelijk
VROM en LNV plaatsvindt. Het feit dat in de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening
een onderscheid wordt gemaakt in de uitwerking van meervoudig ruimtegebruik
voor het stedelijke gebied en voor het landelijke gebied benadrukt deze tweedeling
nog eens. De opkomst en de huidige uitwerking van het concept meervoudig ruimtegebruik
is dan ook boven alles een exponent van deze planningcultuur. Ik ben
derhalve van mening dat voordat gedacht wordt over oplossingen voor ruimtelijke
problemen, eerst een bezinning op de historisch gegroeide beleidspraktijken en
denkbeelden over ruimtelijke planning op zijn plaats is.
2.5. VAN HOKJESDENKEN NAAR SAMENWERKING
De beleidsontwikkeling in Nederland vindt plaats vanuit verschillende beleidsdomeinen,
die vaak nog sterk (inhoudelijk) verkokerd zijn. Vanuit verschillende afdelingen
bij Rijk, provincies en gemeenten wordt sectoraal beleid geformuleerd voor