MEERVOUDIG RUIMTEGEBRUIK ENKELVOUDIG RECHT - Habiforum

wetgever voorkomen dat direct belanghebbenden zich van hun organisaties afwenden,
dan zal hij in elk geval niet hun procedurele rechten moeten versterken, als
daartoe al mogelijkheden bestaan, omdat zij dan zelf procedures gaan aanspannen.
In andere situaties van onderhandelend bestuur is het denkbaar dat de wetgever
juist kiest voor het afzwakken van materiële rechten. Dit kunnen wij ons
bijvoorbeeld voorstellen in een situatie die voldoet aan de beschrijving van ‘professionele
zelfregulering’. Daar zijn de onderhandelingen veel minder gebaseerd op de
uitwisseling van belangen, vandaar dat het versterken van materiële rechten geen
onmiddellijk effect heeft. De verhoudingen tussen de betrokken partijen, waaronder
de overheid, worden voor een belangrijk deel bepaald door de afgesproken
procedures. Met een verandering van procedurele rechten kan de wetgever dergelijke
situaties van onderhandelend bestuur beïnvloeden, afhankelijk van zijn beoordeling
van de voor- en nadelen.
Procedureel ruimte scheppen komt tegemoet aan de veelgehoorde klacht dat
procedures vaak roet in het eten kunnen gooien nadat onderhandelingsresultaten
zijn bereikt. Het komt ook overeen met regeringsvoornemens om procedures te
vereenvoudigen. Een vermindering van procedurele zekerheden kan bovendien
prikkelen om aan onderhandelingen mee te doen en zo belangen te behartigen in
plaats van het afwachten van procedures voor bezwaar en beroep. Problematisch
lijkt dat hiermee de bescherming van belangen vermindert, maar die bescherming
komt uiteindelijk toch het meest van materiële rechten die belangen betreffen,
ongeacht de procedures. Belangrijk is dat in het publiekrecht de meeste procedures
vastliggen in de Algemene wet bestuursrecht.
Het vastleggen van bescherming van belangen in materiële rechten legt een
basis voor onderhandelingen. De vertegenwoordigers van belangen weten wat ze
van elkaar mogen verwachten. Dat legt een basis, omdat tot op zekere hoogte niet
meer onderhandeld hoeft te worden. Het ontbreken, of wegvallen van materiële
rechten legt onderhandelaars op veel onderhandelingen steeds weer over te doen.
Als dat niet nodig is, dan moet de wetgever ze daarmee ook niet belasten door
middel van deregulering. Aan de andere kant is niet ondenkbaar dat onderhandelaars
zich belemmerd voelen door de bescherming van een belang. Diverse wettelijke
regelingen kennen daarvoor hardheidsclausules of andere uitwijkmogelijkheden.
Die zijn vaak weer voorzien van procedurele waarborgen, in welk geval we een
omkering zien van de door ons voorgestelde aanpak: `procedureel ruimte scheppen
en materieel compenseren’.
Passen we deze kennis over onderhandelend bestuur toe op meervoudig
ruimtegebruik, dan spelen ook daar de voor- en nadelen van wetgeving. Ruimte in
wetgeving voor meervoudig ruimtegebruik is voordelig, want rechtvaardig wanneer
het recht aan meervoudig ruimtegebruik de vrijheid geeft om te komen tot integraal
beleid met directe en indirecte voordelen voor belangen die zonder die vrijheid
niet haalbaar zijn; bovendien moet deze ruimte in het recht voor meervoudig
ruimtegebruik voldoende mogelijkheden bieden om benadeelde belangen en hun
150