MEERVOUDIG RUIMTEGEBRUIK ENKELVOUDIG RECHT - Habiforum

van de belangenafweging, die ten koste gaat van voldoende aandacht voor juridische
procedures, moet niet worden aangemoedigd (zie ook Salet, 1996, p.62). De
gevaren van eenzijdige procesgerichtheid kan worden verholpen door de beide
trajecten van formele regelgeving en informele processen niet afzonderlijk van
elkaar te zien maar op elkaar te relateren. Men moet meer oog krijgen voor een
goede aansluiting van informele beleidsprocessen op de formele procedures. In
paragraaf 2 is dit de ‘procesarchitectuur van ruimtelijke besluitvorming’ genoemd.
Actoren in ruimtelijke ontwikkelingsprocessen doen er wijs aan om de bestaande
verdeling van bevoegdheden en verantwoordelijkheden en geldende procedures
te respecteren. Daaraan op voorhand morrelen levert een belangrijke bijdrage
aan het mislukken van het proces. Hooguit kan een verandering in de bestaande
verdeling een uitvloeisel zijn van een succesvol proces. Onderzoek toont aan dat
zodra het lukt om de formele procedures te doorlopen binnen het interorganisatorische
proces en daar ook op wordt aangehaakt, de kans op gedragen en rijke ruimtelijke
besluitvorming toeneemt. Verder zien we dat formele procedures in diverse
cases gesmeerd lopen als het proces soepel verloopt. Het proces is dan leidend,
maar een slecht proces kan de formele procedures leidend maken en vertragend
werken (De Bruijn, Teisman, Edelenbos en Veeneman, 2004).
Het is beter om ruimtelijke besluitvorming vanuit de processuele invalshoek
te benaderen en tegelijkertijd oog te houden voor de procedurele aspecten van
ruimtelijke besluitvorming. Waarom niet andersom geredeneerd, zou men zich
kunnen afvragen. Dit hoofdstuk heeft beargumenteerd dat een omgekeerde aanpak
(namelijk starten vanuit de procedurele benadering) resulteert in vele negatieve
effecten. Ruimtelijke besluitvorming wordt dan teveel een technisch-rationeel proces,
waarin geen ruimte is voor een maatschappelijk debat, onderlinge onderhandeling
en gemeenschappelijke probleemoplossing. Centraal moet staan dat ruimtelijke
besluitvorming zodanig wordt georganiseerd dat maatschappelijke belangen aan de
orde kunnen komen. Een sterk dominante procedurele benadering biedt hiervoor
onvoldoende mogelijkheden. Een sterk geritualiseerde inspraak en MERsystematiek
draagt hier niet toe bij. Een sterk sturende procedurele benadering
geeft weinig ruimte aan openheid, flexibiliteit, dynamiek en interactie, allemaal
elementen die hedendaagse complexe ruimtelijke processen karakteriseren.
Er moet dus worden gepleit voor het zoeken van oplossingen in het vroegtijdig
gelijkschakelen van processen met procedures (met andere woorden: procesarchitectuur),
waarbij afstemming van maatschappelijke en bestuurlijke processen
met bestaande procedures centraal staat. De huidige praktijk laat zien dat een
dominante procedurele benadering van ruimtelijke besluitvorming onvoldoende
oog heeft voor processuele aspecten en een te dominante processuele benadering te
weinig ruimte organiseert voor bestaande procedures. Meer aandacht voor procesarchitectuur
van ruimtelijke besluitvorming roept allerlei nieuwe vragen op, die
middels onderzoek en praktijkervaringen beantwoord moeten worden, zoals: hoe
kan het gesloten karakter van de MER- en inspraakprocedure verenigd worden met
91