Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1896 HENRYK ELZENBERG<br />
Brutus przegrywa dlatego, ze z natury jest beznami~tny, refleksyjny,<br />
niezywiolowy, bez spontanic.znosci i dynamizmu, czy tez<br />
tej przyczyny przyczynq nie jest ,przypadkiem cos jeszcze .innego,<br />
a mianolwicie: zbyt przemozna, zbyt niezachwiana, zbyt wszech-'<br />
wladnie wszystkie 'instynkty w szachu It~zymajqca moralnose?<br />
Nie jest to niemozliwe: cala ta niezywiolowosc moze bye czyms<br />
nabytym, wynikiem swiadomej, zamierzonej i zgubnym powodzeniem<br />
'Uwieiic2onej pracy nad sobq. Czyli, ze "c.nota" bylaby<br />
rzeczywisClie pierworodnym przekleiistwem Brutusa.<br />
Otoz na Ipierwszy fzUt oka tekst dramatu zdawalby si~ dose<br />
nawet za tym ro·zumieniem przemawiae; nie trudno tez wska..:<br />
Zlae rpsychologiczny mechanizm, dzi~ki ktoremu proces taki jak<br />
ten mogl dojsc do skutku. Moralnosc Brutusa jest tego typu, ze<br />
istotn,ie ma ,wszelkie dane, by 'przekreslic zyiwiol w czlowieku.<br />
Sq odmiany moral:nosci zupelnie j,nne: nieraz bywa ona czyms<br />
jakby tylk,o czystym, .niemyslqcym instynktem, tak ze za impulsem<br />
moralnym dany czlowiek idzie z refleksjq niewi~kszq niz<br />
on sam lub kto inny za potrzebq powiet'fZla lub ruchu; czasem<br />
znowuz bywa "intuicyjna" w tym szezegolnie moenym znaczeniu,<br />
ie to, co nazy'Wlamy "sumieniem", jest wtedy po Pl10stu peW1l1ym<br />
wyezuoiem orientujqcym si~ tylko od wypadku do wypadku, od<br />
jednej k,onkretnej sytuacji do rdrugiej, ,bez brania pod uwag~<br />
jakiehs ogolnych zasad ezy pmwidel moralnyeh. P,ierwsza nie<br />
zawiera w ogole pierwia'stka poznawezego, druga zawiera, ale<br />
~acjonalna tez nie jest. Moralnosc BrutuSia lliie jest mstynktem<br />
i w sensie, 0 ktorym t'u mowa, nie jest towniez intuicyjna; jest<br />
na wskros przepojona ra,ej.orualnoseiq i w tym kierunku ~ wiadomo:<br />
historyezny Brutus to przeciez byl stoik! - idzie dalej<br />
niz inne· Brutus ma w ogole silrne rysy racjonalistyczllle ~ re..:<br />
zOinerskie: zmysl analityezno-Iogiczny, potrzeb~ ujmowania swej<br />
mysli w krar:by rozumowaii formalnyeh, Iprzyst~powanie do zjawisk<br />
jednostk1owyeh jako do poszczegolillych egzemplarzy ezegos, co da<br />
si~ i co szanujq,ey si~ umysl pow in Ii en pomyslee ogolnie;<br />
totez oj pod wzgl~dem moralnym jest tego 'rodzaju ezIowiekiem,<br />
ktory dla kazdego swego post~pku musi miee ' przemyslane uzasa.dinienie,<br />
racj~ (reason), i to nie t~ pozornq, popularnie tylko<br />
tak nazywanq, kJtOfq byle n~dzaTZ moze zaczerpnqc ze sweglO interesuosobistego,<br />
ale r a c j ~ fzeezywistq, w pelnym znaczeniu,<br />
obowiqzujqcq powszeehnie: takq, ktofq kai:dy inny ezlowiek myslqey<br />
b~dzie musial uznac iprzyjqc. W chWlili przelomowej, gdy<br />
wszystko jest bardziej na ezasie nii: rozumo,we, skrupulatne uzasadndanie,<br />
on upareie krwa ' w swej ,wierze, ze solidnej reason nic<br />
si~ n[e oprze; mysli tak lliawet 0 "ludzie" rzymskim; tym<br />
w dramacie - beznadziejnym motloehu. • Sz,ezytemzas' calej tej
Change language