Nr 102, grudzień 1962 - Znak

1892 HENRYK ELZENBERG
jlak tez jegD czlowieczenstwa i Dgolniejszej - nie ,tylkD etycznej -
Iudzkiej wartDsci. Szekspir niewqtpl~wiei niedwuznacznie chcial
przedstawdc Brutusa jakD czlDWieka wyniesionegD wysDko pDnad
przeci~tnosc etycz.nq, jakD herosa moralnegD, geniusza cnoty. Brutus
jest nie tylkD uczci wy, bezinteresDwny, nieustniswny, bohaterskD
Dpanowany, wielkDduszny, w o.bco.waniu wykwintny
i, w najbardziej pDtocznym zTIlaczeniu tegD slDwa, po. prDstu
"dobry"; nie tylkD rna wYDstrzone poczucie sprawiedliwDsci
i kazdemu 'zawsze gotow jest oddac to., CD mu si~ slusznie nalezy;
ale wszystkie te cechy dDdatnie skladajq si~ na jakis ksztalt
Dstateczny, na ten "PDSqg", 0. ktoregD wykucie z DpornegD materialu
swej duszy tylu nienajgDrszych - i historycznych! -
Rzymian w tej mDrderczej epDce kusilD si~ bez powodzenia.
PDdkreslone tez jest, w liczmych miejscach dramatu, pDzytywne
znaczenie tej jegD "cnoty" dla sprawy, w ktorej sluzb~ si~ Dddal:
ona to. - a nie jakies niezwykle talenty wojskDwe czy pDlityczne
- zapewnia mu, laZ do tragicznego finalu, wplyw i autDrytet
srod sWDich, tym samym zas i calemu DbDZQwi republiklanskiemu
zwla1r,tDsc wewn~t 'rznq, jedn01iJtosc dziallauia i, gdy
2Jwyci~stwD si~ wymkn~ID, g'odnD'sc w upadku. Nikt si~ nie sprzeniewierza,
nikt nie Ddpada; jedyna scysja z Kasjuszem kDnczy si~
zbra:tl8,.ITtiem jeszcze sciSlejszym. Trudno si~ jednak oprzec wraieniu,
ie akcent mimD WSZystkD naczelny pada na (mct~ Brutusa
jakJD na cos, CD 10. S I a b i a; nie byIe >jaki cien, w szczegolnosci,
rzucajq na niq ndezaprzeczalne, chodiaz co do istoty swej nie
tak latwe do. 'TDzumowegD uj~ci.a, po.wiqzania jej z jego kl~skq.
Czyibysmy wi~c, na przykladzie Brutusa, mieli tu zademonskDwanq
nam jakqs, w rD·zumieniu Szekspira normalnq, solidarnDsc
tych dwoch rzeczy: cnoty ,i kl~ski? Tematem uwag poniZszych
b~dzie do1dadniejsze skDntrDlDwanie tegD niepDkojqCegD wrazenia.
o autentycz,nq interpretJacj~ autentycznej mysli Szekspira trudno
DCZywlscle si~ kusic, i ambicji takiej praca ta nie rna; chce Dna
stwierd'zic jedynie ,pewne - jak si~ w tak-ich razach mowi ­
"sugestie" nie zniewalajqce bezwzgl~dnie, ale naturalnie przeciei
plynqce z tekstu, gdy do. niego przystqpic z nastawieniem TIla
problemy etyczne.
Najprostszy, narzucajqcy si~ w pierw1szej chwili spDsob rDzumienia
Dwego fatalnegD pDwiqzania jest niewqtpliwie ten, ze kl~ska rna
w cnocie s'WDjq p r z y c z y n~. Uwzgl~dnia CD prawda pDeta
i podk,resla takze przyczyny inne, tkwiqce w OkDlicznosciach zewn~trznych,
czy to. realnych (faktyczny stosunek sil w Rzymie,
zanik ducha republikanskiegD srod ludu, bl~dy strategiczne, przypadek),
czy to. mniej lub wi~cej mitDlDgicznych (zemsta posmiertna
Cezara, Lo.s po.j~ty jako. sila kosmic.zUla); w mysl jednak calej,