Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie – wyzwania dla edukacji ...

z zatrudnieniem), niepełnosprawność, niedopasowanie kulturowe (wynikające np. z migracji), natomiastkwestie niskiego poziomu wykształcenia nie stanowią osobnego, silnie zarysowanego tematu w ramachpolityki przeciw wykluczeniu. Znacznie wyraźniej cele dotykające problematyki osób o niskim statusiewykształcenia zarysowane są w polityce zatrudnienia i polityce edukacyjnej Wspólnoty.Cele ogólne na dekadę, która właśnie upływa, wyznaczał w Unii Europejskiej kluczowy dokument –tzw. Strategia Lizbońska. Działania podejmowane dla jej realizacji miały przyczynić się do tego, byPaństwa Członkowskie stały się wspólnie wiodącym pod względem konkurencyjności oraz dynamikirozwoju podmiotem w globalnej gospodarce. Dążeniem UE było (i nadal jest) tworzenie miejsc pracyw większej ilości i o lepszej jakości oraz zwiększanie spójności społecznej. Założenia Strategii byłybardzo szczytne – już dziś wiadomo, że ich realizacja niestety nie udała się w pełni. Trwają prace nadprzygotowaniem i przyjęciem kolejnej dziesięcioletniej strategii, wyznaczającej kierunki rozwoju UE(tzw. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu),stanowiącej kontynuację i rozwinięcie zapisów z Lizbony. Przyjrzyjmy się jednak najpierw konstrukcjii logice strategii na pierwszą dekadę XXI w. Stawiała ona zarówno przed Wspólnotami (jako podmiotemprawa międzynarodowego), jak i przed poszczególnymi Państwami Członkowskimi konkretne cele doosiągnięcia, wyznaczając cztery główne kierunki działania: dochodzenie do modelu gospodarki opartej nawiedzy, modernizację europejskiego modelu społecznego, opracowanie ram dla stabilnej polityki makroekonomicznejoraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju.Dla obserwowania zmian i postępów w realizacji założeń Strategii przyjęto ok. 100 różnychwskaźników składających się na tzw. Tabelę Wskaźników Strukturalnych (zasadność ich doboru bywakwestionowana). Warto zauważyć, że pośród pięciu głównych dziedzin, monitorowanych w ramach owychwskaźników znajduje się kwestia zatrudnienia oraz spójności społecznej (pozostałe to innowacyjność,reformy gospodarcze i środowisko naturalne) (Szomburg, 2004).Ważnym celem w związku z tematem miejsca osób o niższym poziomie wykształceniaw społeczeństwie oraz sposobu ich traktowania w polityce unijnej jest dążenie do budowania gospodarkiopartej na wiedzy – gospodarki, w której liczą się wysokie kwalifikacje oraz innowacyjność. Taki celwymusza podjęcie szeregu działań, które mają doprowadzić do stopniowego podnoszenia jakości zasobówludzkich. Przecież to owe zasoby mają tworzyć opartą na wiedzy gospodarkę i z jej produktów korzystać.Cele szczegółowe, związane z kwestiami zatrudnienia wypracowane w ramach Strategii Lizbońskiej, sązgodne z taką linią myślenia. Pojawiły się zatem takie kierunki działania, jak poprawa zatrudnialnościi podwyższanie kwalifikacji siły roboczej, zwiększanie adaptacyjności poprzez kształcenie ustawiczne(kształcenie przez całe życie), zwiększanie zatrudnienia w sektorze usług oraz zmniejszanie skalinierówności w dostępie do pracy. W ramach stawiania na innowacyjność Strategia Lizbońska wskazywałana konieczność tworzenia infrastruktury – w tym szkoleniowej – na rzecz informatyzacji społeczeństw,inwestowania w edukację ułatwiającą życie i pracę w gospodarce opartej na wiedzy. Wskaźniki przyjętedla tego obszaru to m.in. zmniejszenie o połowę udziału osób w wieku 18-24 lat z wykształceniem niewyższym niż średnie, tworzenie na bazie szkół wielozadaniowych centrów edukacji lokalnej, certyfikacjaumiejętności w zakresie ICT, ułatwienie mobilności czy wprowadzenie standardowego formatu CV.Nowy model gospodarczy i stawianie na wiedzę potencjalnie mogłoby prowadzić do nadmiernego rozwarstwieniaspołecznego i nasilenia się zjawiska wykluczenia społecznego. Stąd poczesne miejsce w zadaniachdla Strategii Lizbońskiej zajmuje troska o różnorodne grupy ryzyka (np. mniejszości czy osobyniepełnosprawne) dla których adaptacja do nowych wymogów może być większym wyzwaniem niż dlapozostałych (Royuela-Mora i wsp., 2005).Na kolejną dekadę projektowana jest Strategia Europa 2020. Doświadczenie kryzysu gospodarczego,który ujawnił się w 2008 r. oraz trudności w realizacji wskaźników przyjętych dla celówStrategii Lizbońskiej nie zniechęciło polityków do stawiania sobie ambitnych wyzwań. Komisja Europejskaproponuje między innymi działanie w kierunku osiągnięcia na koniec projektowanego okresu wskaźnikazatrudnienia osób w wielu 20-64 lat na poziomie 75% (obecnie to ok. 69%), przy czym chodzi głównie o:a) aktywizację zawodową kobiet, młodzieży, osób starszych oraz nisko wykwalifikowanych, a takżelepszą integrację migrantów na rynku pracy;b) przeznaczanie 3% PKB UE na badania i rozwój (nastawienie się na efekty i zjawisko synergiiuzyskane dzięki lepszemu wykorzystaniu środków prywatnych);c) ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę do 10% (obecnie jest to 15%);28