Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie – wyzwania dla edukacji ...

5. Metodyka edukacji zdrowotnej osóbo niskim poziomie wykształcenia –przegląd propozycjiJacek Pyżalski1. WprowadzenieRozpoczynając nasze rozważania warto podkreślić, iż należy rozróżniać procesy edukacyjne,o których będzie mowa w całym rozdziale od procesów kształcenia. Drugi z wymienionych procesów, wiążesię „z procedurami nauczania i takie procedury z góry narzuca poprzez sztucznie stworzone środowiskai metody” i nastawiony jest na podniesienie „poziomu zasobów ludzkich i nadanie im większego stopniaskuteczności i efektywności” (Demetrio, 2006, s. 130).Z kolei edukacja, o której mowa w tytule rozdziału jest procesem szerszym – obejmuje nie tylkoczynniki intencjonalne, lecz także przypadkowe i niezamierzone, które nie mają czasem nic wspólnegoze zdolnościami i umiejętnościami, których nabycia oczekujemy (Demetrio, 2006). Zatem mówimy tutajo działaniach wykraczających poza „oficjalne” kształcenie w placówkach edukacyjnych oraz działaniach,które wymagają w znacznie większym stopniu, niż w przypadku kształcenia, aktywności odbiorcy.Zastanawiając się nad dotychczasowymi rozwiązaniami z zakresu edukacji zdrowotnej dorosłychz grup zmarginalizowanych warto rozważyć, z czego wynikać może specyfika pracy z tymi grupami.Po pierwsze, istotny jest tutaj okres rozwojowy odbiorców edukacji. Mamy do czynienia z osobamidorosłymi, które ze względu na okres cyklu życiowego, w którym się znajdują, charakteryzują się – jakogrupa – określonym poziomem rozwoju intelektualnego, społecznego i emocjonalnego (Demetrio, 2006;Dubas, 2008). Okres dorosłości pełen jest wyzwań życiowych, i jak pisze Demetrio, wiązał się on zawsze„z koniecznością stawiania czoła nowym wyzwaniom, reagowania, dzięki posiadanej wiedzy, w sposóbwłaściwy na nieoczekiwane wydarzenia oraz doskonalenia nabytych wcześniej umiejętności potrzebnychdo przystosowania się do środowiska” (Demetrio, 2006, s. 113). Warto tutaj zwrócić uwagę, iż chociażmówimy o edukacji dorosłych, to w rzeczywistości, nawet kiedy ograniczymy swoje rozważania dopopulacji w wieku produkcyjnym, uwzględnić musimy przynajmniej kilka okresów wyróżnianychprzez badaczy rozwoju człowieka. Przykładowo w ten zakres wieku wchodzą następujące okresy wedługklasyfikacji cytowanych przez Dubas (2006):1. Młodzieńcza dorosłość (17-22), wczesna dorosłość (17-45) i środkowa dorosłość (40-65)(klasyfikacja Levinsona).2. Wczesna dorosłość (18-25), średnia dorosłość (25-50) oraz część okresu późnej dorosłości (50-75)(klasyfikacja Eriksona).Mówiąc zatem o edukacji dorosłych, w rzeczywistości mówimy o edukacji grup jakościoworóżniących się między sobą. Jest tak, gdyż poszczególne okresy, wchodzące w obszar dorosłości, oznaczająodmienny etap życia (związany np. z karierą zawodową, wychowywaniem dzieci, itp.).Pomimo tych różnic istnieją uniwersalne zasady andragogiki (nauki zajmującej się edukacjądorosłych) skierowane na optymalizację procesów nauczania i uczenia się osób dorosłych. Są to:44