Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie – wyzwania dla edukacji ...

Podejście skoncentrowane na rozwoju zasobów osobistych: kształtowanie umiejętnościoraz zdolności do podejmowania i kontynuacji zachowań prozdrowotnych i unikania ryzykownych –m.in. poprzez wzmacnianie samooceny, poczucia własnej skuteczności, umiejętności radzenia sobiez problemami, znajdowania właściwych rozwiązań, korzystania ze wsparcia osób bliskich oraz odpowiednichinstytucji społecznych itp.Podejście oparte na wpływie społecznym: kształtowanie otoczenia społecznego – kreowaniemody, nowych wzorów zachowań (zwłaszcza wśród tzw. znaczących innych oraz „grup odniesienia”),mobilizowanie opinii publicznej, aktywizowanie społeczności do wspólnych działań na rzecz zdrowiai współpracy w rozwiązywaniu problemów, ułatwienia i wsparcie dla tego typu działań.Podejście regulacyjne (prawno-fiskalne): wprowadzanie formalnych uregulowań (norm, procedur,przepisów prawa, w tym regulacji podatkowych), obligujących do działań sprzyjających zdrowiu lubdo wdrażania ułatwień dla ich realizacji, a także uregulowań ograniczających zachęty i możliwości dladziałań ryzykownych (np. obowiązek używania pasów bezpieczeństwa, zakaz reklamy wyrobów tytoniowych,prawne ograniczenia swobody palenia tytoniu, zwiększanie akcyzy na alkohol, przepisy regulująceinformacje zamieszczane na produktach spożywczych).Podejście techniczno-środowiskowe: budowa infrastruktur, rozwój technologii, oferty produktówlub usług do wykorzystania w realizacji zdrowego stylu życia – m.in. terenów i obiektów rekreacyjnych,tras rowerowych, sprzętu sportowego, technik treningowych, żywności funkcjonalnej, energooszczędnychtechnologii, narzędzi i nowych form komunikacji o sprawach zdrowia (w tym via nowe media).Podejście ukierunkowane na poprawę statusu społecznego: działania polityczne służące podnoszeniuogólnego poziomu edukacji i zamożności społeczeństwa, wyrównywaniu szans w tym zakresie,wspieraniu grup społecznie marginalizowanych oraz demokratyzacji życia społecznego – jako fundamentalnychwarunków upowszechniania się zdrowego stylu życia i czynników przeciwdziałających stylomżycia niekorzystnym dla zdrowia.Wszystkie wskazane strategie mogą (i powinny) być łącznie stosowane w edukacji zdrowotneji promocji zdrowia.9. PodsumowaniePrzedstawiony wyżej szkic modelu ma do wypełnienia kilka podstawowych funkcji.Po pierwsze, próbuje przełamywać tradycyjną izolację dyscyplin i teorii w tej problematyce orazdość jednostronne ujęcia tak samych zachowań, jak ich uwarunkowań. Choć przez to narażony zostaje nazarzut eklektyzmu oraz niedostatków naukowej precyzji, to jego rolą jest właśnie przeciwstawienie się takimpunktom widzenia, które w dążeniu do precyzji gubią gdzieś istotę przedmiotu swoich badań i starają siępowiedzieć coraz więcej o czymś, co staje się coraz mniej ważne z punktu widzenia potrzeb praktyki.Po drugie, model wskazuje zjawiska, które winny zostać uwzględnione jako przedmiot kompleksowopojętego projektu promocji zdrowia w społeczności lub organizacji, nawet gdyby brak było empirycznychprzesłanek do ich precyzyjnego scharakteryzowania w określonym środowisku społecznym.Są to również te zmienne, które (jeżeli zostanie sporządzona ich empiryczna charakterystyka w danymśrodowisku) mogą służyć do oceny efektów realizowanego projektu wdrożeniowego. Przedmiotem tejoceny może być nie tylko sama zmiana zachowań zdrowotnych, ale także trwała zmiana uwarunkowańtych zachowań w kierunku stymulującym aktywność prozdrowotną.Patrząc na uwarunkowania aktywności zdrowotnej (pojętej ogólnie lub węziej) z punktu widzeniapotrzeb praktyki – to znaczy wdrożeń projektów edukacji i promocji zdrowia – warto na koniec zwrócićjeszcze uwagę na rozróżnienie zjawisk sprzyjających oraz niesprzyjających danej formie aktywności.W takiej perspektywie wśród zarysowanych w modelu uwarunkowań można wyodrębnić te, którez punktu widzenia promocji zdrowia powinny stać się obiektem wsparcia, oraz te, które warto uczynićcelem przekształceń, a nawet eliminacji. Dodatkowo można zwrócić uwagę na fakt, w jakim stopniupoddają się one metodom oddziaływań, jakimi dysponuje edukacja zdrowotna i promocja zdrowia (ogólnielub w ramach konkretnego projektu interwencyjnego).42