Nisko wykształceni pracownicy a zdrowie – wyzwania dla edukacji ...

6. Techniki komunikacji odnoszące siędo tekstu – materiały edukacyjneNa wstępie warto zwrócić uwagę, iż istnieją badania, wskazujące na generalną preferencję osóbo niskich kompetencjach zdrowotnych do otrzymywania informacji podczas bezpośredniego spotkania zespecjalistą, a nie materiałów drukowanych – tak jest przynajmniej w kontekście relacji lekarz – pacjent(Schwarzenberg i wsp., 2007).Schwartzenberg (2002) opisuje szczególne problemy, które mogą pojawić się, kiedy w edukacjidotyczącej zdrowia (lub dokładniej, np. w instrukcjach dotyczących dawkowania leków) stosujemy słowopisane. Podstawowym problemem w takiej sytuacji jest fakt, iż znaczna część populacji, szczególnie osobysłabo wykształcone charakteryzują się tzw. analfabetyzmem funkcjonalnym. Osoby takie mają znacznetrudności ze zrozumieniem nawet stosunkowo prostych tekstów zarówno pod względem poziomu trudnościsłownictwa, jak i składni materiałów pisanych. Równocześnie, analizy materiałów edukacyjnych przeznaczonychdla pacjentów (broszur, formularzy, kwestionariuszy itp.) wskazują, iż w większości z nich stosowanyjest język odpowiedni dla osób o ponadprzeciętnych kompetencjach językowych. Schwartzenberg(2002) zaznacza, że szczególne ryzyko dotyczy tych komunikatów pisemnych, które zawierają liczby(np. sposób dawkowania leku, graniczne wartości ciśnienia tętniczego). W tych przypadkach istniejezresztą najpoważniejsze ryzyko, iż brak zrozumienia komunikatu doprowadzi do negatywnych skutkówdla zdrowia pacjenta.Zalecenia American Medical Association (2000) skierowane do osób przygotowujących materiałyedukacyjne dla osób o niskich kompetencjach w sferze zdrowia, obejmują przede wszystkim koniecznośćuproszczenia języka (stosowanie powszechnie używanego słownictwa). Jest to spowodowane faktem,iż materiały edukacyjne zawierające żargon medyczny są przez tę grupę odbiorców odrzucane lubrozumiane w sposób nieprawidłowy. Dodatkowo zaleca się, by proste materiały pisemne przygotowywaćjako uzupełnienie komunikacji, która miała miejsce podczas rozmowy. Ważne w tym kontekście jestwskazanie kolejności działań, które ma podjąć odbiorca. Dobrym rozwiązaniem może być także przeczytaniepisemnych informacji wraz z pacjentem i zakreślenie najbardziej istotnych punktów. Skutecznośćedukacyjną materiałów pisanych zwiększa także uzupełnienie ich o diagramy i rysunki (AmericanMedical Association, 2002).487. Przygotowanie specjalistów do pracyz grupami wrażliwymiKoncepcja edukacyjna PCHC opiera się na kilku założeniach. Po pierwsze, przyjmuje się,że profesjonaliści komunikujący się w sprawach zdrowia mogą nauczyć się komunikacji z pacje ntamimniej wykształconymi. Po drugie, konieczne jest, aby skuteczne komunikowanie stało się sprawą całejinstytucji, która powinna wspierać (np. poprzez szkolenia) zatrudnionych w niej profesjonalistów.Tymczasem często przedstawiciele organizacji w sposób nieracjonalny obawiają się, iż działania w tymobszarze będą bardzo kosztowne. Wreszcie powinno pracować się nad motywowaniem specjalistów tak,by byli oni skłonni zaangażować się w ćwiczenie nowych kompetencji i wprowadzanie w życie uzyskanejwiedzy. Często bowiem prezentują oni obawy, że skuteczne komunikowanie się z „trudnymi” pacjentamimoże spowodować różne problemy, przykładowo znaczne przedłużenie czasu wizyty.Interesującym sposobem rozwiązania problemu niskiej wiedzy na temat zdrowia i niskiej alfabetyzacjiczęści pacjentów jest szkolenie personelu medycznego przy zastosowaniu metody „standaryzowanegopacjenta”. Jeden z ćwiczących odgrywa rolę nisko wykształconej osoby, podczas kiedy zadaniemdrugiego jest poprowadzić proces komunikacji w ten sposób, by przepływ informacji był możliwienajlepszy, a edukacja zdrowotna skuteczna. Metoda ta była stosowana od lat 60. XX w. do nauczaniapodstawowych umiejętności klinicznych w obszarze diagnozowania chorób (Manning, Kripalani, 2007).Specjalnie przygotowani aktorzy odgrywali rolę nisko wykształconej osoby prezentującej negatywnezachowania zdro wotne (palenie papierosów, nieprawidłowa dieta). Osoba ta preferowała dodatkowo informacjena temat zdrowia przekazywane przez rodzinę i znajomych przy jednoczesnym ograniczonymzaufaniu wobec specjalistów medycznych. Lekarz, który stwierdził u pacjenta podwyższony cholesterol