pełny tekst - Seminare

124 JANUSZ MARIAŃSKITylko nieliczne wypmviedzi młodych świadczą o wyrazme zachwianympoczuciu sensu i dezorientacji co do własnych celów życiowych: „Liczy siętylko chwila obecna, teraźniejszość. Nie myślę o tym, co chciałbym, i takw naszych warunkach trudno cokolwiek zrealizować" (IV, eh.); „Życie niema sensu, i tak sprowadza się wszystko do śmierci" (IV, eh.); „Nie mogęznaleźć konkretnego celu w życiu. Dawniej myślałem, że to szkoła, nauka,ale to nie jest to. Sam nie wiem, co będzie dalej. Bezsens. Wydaje mi się, żeteraz jedynym celem jest szukanie (a może bierne czekanie?) celu życia(IV, chł.); „Życie nie ma sensu. Przynajmniej takie jak to - kryzys, kryzys„kryzys!!!" (II, dz.); „Będąc w szkole podstawowej miałam wytyczony cełw życiu, do którego uparcie dążyłam. Byłam bardzo dobrą uczennicą. Wydajemi się, że jestem osobą słabą psychicznie i pierwsze niepowodzenia w szkoleśredniej całkowicie przekreśliły moje dążenia do celu. Obecnie jest mi wszystkojedno" (II, dz.).Nihilizm czy poczucie bezsensu, który w różnych swoich formach odzwierciedlająprzytoczone odpowiedzi, „polega na zaprzeczeniu sensowi ludzkiegoistnienia, w tym także istnienia własnego. Może on u młodzieży wystąpićzarówno pod wpływem pojedynczego, wstrząsającego przeżycia, jak też -co występuje częściej - pod wpływem ciągu traumatyzujących zdarzeń,w wyniku których traci się wiarę w ludzi bądź w samego siebie. Mogą to byćna przykład chroniczne niepowodzenia szkolne, a zwłaszcza doznana niesprawiedliwośći poniżenie. W skrajnym przypadku nihilizm może prowadzi&do samobójst-wa" 37 • U podstawy postaw aprobujących bezsens życia leżąróżnego rodzaju stresy powodowane przez rodzinę, układy pozarodzinnelub ogólnie „życie".Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że młodzież w ogromnejwiększości prz3Twiązuje wagę do posiadania określonego celu, który nadałbyżyciu sens. Są to cele niezbyt ambitne, mieszczące się w „zasięgu ręki".Wśród aprobowanych celów wyróżnia się przede wszystkim nasta"rienie narodzinę, ale także ukończenie szkoły i podjęcie interesującej pracy. Preferowanecele mają cześciej charakter wartości indywidualnych niż społecznych~częściej ·wartości codziennych niż religijnych, częściej konkretnych niż ogólnych.Wybierane wartości pozwalają człowiekowi na stopniowe aktualizowaniewłasnych możliwości, co daje na ogół poczucie zadowolenia i radoścLSą to wartości o charakterze instrumentalnym, związane z celami bliższymLIstnieje niebezpieczeństwo przekształcania się uznawanych celów życiowychw postawy konsumpcyjne i hedonistyczne, czyli uznawanie za sensownetego, co użyteczne, co przynosi radość i przyjemność, co można doświadczyćw sposób wymierny i bezpośredni.Część młodzieży wykazuje symptomy zachwianego poczucia sensu(od 5% do 10% badanych), co wskazywałoby, że w ich życiu nie mieszczą37I. Ob uch owska. Okres dorastania. Warszawa 1983 s. 77.