pełny tekst - Seminare

40 EDWARD CIUPAKposiada liczne ograniczenia, przede wszystkim przedmiotowe, eliminujębowiem z pola obserwacji genezę sporu na temat religijnego i laickiego wychowania,chociażby dotyczącą okresu Polski powojennej, pomijam interesująceskądinąd dane statystyczne co do proporcji postaw religijnych i areligijnychw poszczegóh1ych grupach młodzieży polskiej, społeczne uwarunkmvania„ożywienia religijnego" młodzieży w ostatnich pięciu latach i wreszcie psycho­-społeczny kontekst oddziaływania instytucji i grup formalnych, interferującychaktualnie w proces wychowania młodzieży. Zadanie moje jest skromniejszei sprowadza się do zasygnalizowania następujących zagadnień: przedstawienia,w miarę reprezentacyjnych, trendów akceptacji lub dezaprobatywzorów religijnego i laickiego wychowania w opinii młodzieży, wyjaśnieniauwarunkowań tego stanu świadomości młodzieży oraz sformułowania konkluzji,ogólnych wniosków \vynikających z danych socjologicznych i z bezpośredniejobserwacji autora, pracującego ponad ćwierć wieku w środowiskumłodzieży uniwersyteckiej.Istota problemuCzłowiek staje się ludzkim dzięki kulturze, w której uczestniczy jakotwórca, bądź jako konsument. Stwierdzenie powyższe zakłada, że cechą wyróżniającączłowieka od innych istot organicznych jest jego podwójna niejakometryka i jego dychotomiczna egzystencja w świecie kultury instrumentalnej(materialnej) i symbolicznej (duchowej).Tylko człowiekposiada podwójne urodziny: po raz pierwszy rodzi sięjako istota biologiczna, z wszystkimi konsekwencjami praw natury, z zakodowanymimechanizmami receptorów i effektorów; po raz drugi rodzi sięjako osobowość, jako istota duchowa, jako symbol wartości najwyższychw świecie natury. Pierwsze narodziny są aktem jednorazowym, w którymjednostka nie uczestniczy swoją świadomością i wolą, nie wybiera swoichrodziców, swoich cech somatycznych, swojego pierwotnego środowiska egzystencji,jest zdeterminowana „siłami wyższymi" i niezależnymi od niej. Drugienarodziny nie są aktem jednorazowym, są rozłożonym w czasie p r o c e s e mpsychokulturowym, w którym jednostka może uczestniczyć świadomie, a jejotoczenie może świadomie sterować określonymi wartościami kultury, byuzyskiwać zamierzone efekty wychowawcze. Jest to proces, który w socjologicznejterm.inologii nazyvmny jest socjalizacją i wychowaniem, przy czymtermin soc j al i z ac ja jest określany ·w ka.tegoriach procesu spontanicznego,tzn. jako uczenie przez jednostkę kultury, procesu internalizacji jejwartości i wzorówdla grupy, do której jednostka należylub do której aspiruje.„Wychowanie, w rozumieniu tego słowa, jest to - piszeS. Czarnowski - urabianie osobmvości jednostkmvej na modłę typu lub typów