Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
128<br />
Mesa ii. Des<strong>de</strong> el <strong>en</strong>foque cultural<br />
Esa excitación <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza interior es lo que l<strong>la</strong>mamos <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> y <strong>la</strong><br />
dificultad <strong>de</strong> su compr<strong>en</strong>sión estriba <strong>en</strong> que sus causas forman parte <strong>de</strong>l complejo<br />
<strong>en</strong>tramado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones sociales, <strong>de</strong>l intercambio <strong>en</strong>tre el sujeto y<br />
su medio, mismo que se pue<strong>de</strong> manifestar como acción colectiva o acto <strong>de</strong><br />
gobierno <strong>de</strong> esa colectividad, lo que aum<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> complejidad para <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición<br />
<strong>en</strong>tre fuerza y <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> social.<br />
Ent<strong>en</strong>dido así, <strong>la</strong>s causas culturales <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> escrutar <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ves culturales <strong>de</strong> <strong>la</strong> interacción —compuesta por los modos individuales<br />
o colectivos <strong>de</strong> <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> vida, tales como temor a per<strong>de</strong>r el bi<strong>en</strong> común y<br />
otros que produc<strong>en</strong> resist<strong>en</strong>cias al cambio y validan <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> como recurso<br />
<strong>de</strong> sost<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma—, que <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> y marcan <strong>la</strong>s interacciones<br />
permitidas, <strong>la</strong>s normales o normadas, y les impon<strong>en</strong> regu<strong>la</strong>ciones.<br />
Las permisiones pue<strong>de</strong>n incluir el ejercicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza, por lo que <strong>en</strong> los<br />
marcos culturales <strong>de</strong> ciertas interacciones se aprecian como normales. Sin<br />
embargo, el apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong>rivado <strong>de</strong> <strong>la</strong> experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
interre<strong>la</strong>ciones, <strong>de</strong>l daño que causan, hace a <strong>la</strong> permisibilidad un elem<strong>en</strong>to<br />
dinámico que se modifica <strong>en</strong> función <strong>de</strong> ese apr<strong>en</strong>dizaje.<br />
La cultura, <strong>en</strong> tanto elem<strong>en</strong>to que comporta <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong>, se pue<strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r a <strong>la</strong> vez como recurso para <strong>la</strong> compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> los hechos que <strong>la</strong> provocan<br />
y los instrum<strong>en</strong>tos para su control: los usos y costumbres o los modos<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar el mundo, <strong>la</strong> cultura <strong>en</strong>señan a contro<strong>la</strong>r <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> interna.<br />
El <strong>de</strong>scontrol <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong> ciertas socieda<strong>de</strong>s evi<strong>de</strong>ncia fallos <strong>en</strong> <strong>la</strong> cultura,<br />
<strong>en</strong> el s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> incapacidad para suscitar los apr<strong>en</strong>dizajes necesarios<br />
para el aprovechami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los recursos <strong>de</strong> vida. Se pue<strong>de</strong> dar el caso, no<br />
obstante, <strong>de</strong> que <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> no sea producto <strong>de</strong> <strong>la</strong> incapacidad <strong>de</strong> manejar el<br />
mundo, sino un hecho int<strong>en</strong>cionado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un grupo <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r.<br />
El po<strong>de</strong>r es otra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s causantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> según el <strong>en</strong>foque cultural,<br />
y está intrínsecam<strong>en</strong>te re<strong>la</strong>cionado con <strong>la</strong> exclusión, <strong>la</strong> injer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
unos sobre otros, el control, <strong>la</strong> subordinación para <strong>la</strong> imposición <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones.<br />
Paradójicam<strong>en</strong>te, el po<strong>de</strong>r resuelve el conflicto <strong>de</strong>s<strong>de</strong> posiciones <strong>de</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong>,<br />
que son utilizadas, a <strong>la</strong> vez, como paliativos a <strong>la</strong> incapacidad <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>señar control <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong>.<br />
Según se p<strong>la</strong>ntea, <strong>la</strong> cultura se pue<strong>de</strong> interpretar como construcción<br />
social para <strong>la</strong> satisfacción <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s; mediatizada por el po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> dominio