Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Foro interdisciplinario. Orígenes de la violencia en México - CONAVIM
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
P<strong>en</strong>sar <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias sociales 209<br />
y colectiva, moral e intelectual, física y psicológica; <strong>en</strong> fin, toda una gama <strong>de</strong><br />
diversos tipos y calida<strong>de</strong>s no concebidas <strong>en</strong> los tiempos pasados.<br />
Dicho <strong>de</strong> otra manera, <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> ti<strong>en</strong>e raíces profundas <strong>en</strong> <strong>la</strong> sociedad,<br />
pues se acreci<strong>en</strong>ta y se agudiza <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminados periodos <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo social;<br />
sin embargo, <strong>en</strong> una época como <strong>la</strong> que vivimos, <strong>de</strong> crisis económicas, <strong>de</strong> crisis<br />
<strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntida<strong>de</strong>s y, paradójicam<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to, <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra una<br />
dim<strong>en</strong>sión justa para su <strong>de</strong>sarrollo.<br />
Estamos <strong>en</strong> una época <strong>en</strong> que muchos valores e instituciones se liquidan<br />
o <strong>la</strong>ngui<strong>de</strong>c<strong>en</strong>, y otros van brotando. Recor<strong>de</strong>mos que <strong>la</strong> caída <strong>de</strong> <strong>la</strong> cortina<br />
<strong>de</strong> hierro, el fin <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra fría, el <strong>de</strong>smante<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l muro <strong>de</strong> Berlín y<br />
<strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> un nuevo or<strong>de</strong>n mundial han impactado <strong>de</strong> forma tal <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
cotidianidad <strong>de</strong> los actores sociales que se han registrado los más profundos<br />
cambios, a tal grado que <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> valorativa ha sufrido reinterpretaciones. Éstas<br />
han propiciado, <strong>en</strong> bu<strong>en</strong>a medida, manifestaciones difer<strong>en</strong>ciadas <strong>de</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong><br />
y, junto con ello, han acrec<strong>en</strong>tado <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>ciación social que permite contemp<strong>la</strong>r<br />
una cada vez más transpar<strong>en</strong>te sociedad viol<strong>en</strong>ta, simbólica y real, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> todas<br />
<strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong> superviv<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los amplios sectores que viv<strong>en</strong> <strong>en</strong> el umbral<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> pobreza no son legitimadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma manera ni por <strong>la</strong> misma g<strong>en</strong>te.<br />
Des<strong>de</strong> luego, ante todo esto, lo que está <strong>en</strong> el banquillo <strong>de</strong> discusión<br />
son <strong>la</strong>s expresiones <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sintegración social y el <strong>de</strong>squiciami<strong>en</strong>to universal<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong>, que adquiere formas legítimas <strong>de</strong> actuación <strong>en</strong>cubiertas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
nuevas re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> organización social, que pone <strong>en</strong> <strong>en</strong>tredicho <strong>la</strong> legitimidad <strong>de</strong><br />
instituciones como <strong>la</strong> familia, <strong>la</strong> escue<strong>la</strong> y, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r, instituciones totalitarias<br />
como <strong>la</strong> cárcel, que fueron creadas y estructuradas históricam<strong>en</strong>te para asegurar<br />
el principio <strong>de</strong> un pacto social, una justicia, una equidad <strong>en</strong>tre el castigo<br />
y <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a. Así, el hombre cae <strong>en</strong> un juego imp<strong>la</strong>cable <strong>en</strong> el que apar<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te<br />
no <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra un escudo protector contra este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o; que transfigura<br />
cualquier acto <strong>de</strong> actividad integradora <strong>en</strong> conductas <strong>de</strong>sintegradoras; que<br />
lo lleva al cambio <strong>de</strong> estructuras exist<strong>en</strong>tes, a fin <strong>de</strong> a<strong>de</strong>cuar<strong>la</strong>s al propósito<br />
último <strong>de</strong> <strong>la</strong> r<strong>en</strong>tabilidad, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s falsas conci<strong>en</strong>cias, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s creadas.<br />
Tan sólo porque <strong>la</strong> <strong>viol<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral es ruptura y continuidad, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do<br />
<strong>de</strong> quién <strong>la</strong> aplica y cómo <strong>la</strong> veamos: algunos <strong>la</strong> contemp<strong>la</strong>mos como un acto<br />
cruel y <strong>de</strong>pravado; para otros, sólo guarda una re<strong>la</strong>ción directa con el principio<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> competitividad y con <strong>la</strong> meta neoliberal <strong>de</strong> <strong>la</strong> persist<strong>en</strong>te búsqueda <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
autorregu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l mercado.