Parkinson - Stichting Welzijn Ouderen Wassenaar

Carlos Castañeda wordt door veel moderne antropologen afgedaan als zijnde geen echte
antropoloog. Hij zou zijn antropologische beschrijvingen half hebben verzonnen, want de
gebeurtenissen die erin beschreven worden “kunnen niet echt gebeurd zijn”.[10] Net als
Walter Goldschmidt, beschouw ik Castañeda’s boeken wel degelijk als waardevol
antropologisch materiaal. Hij schrijft in het voorwoord van De lessen van Don Juan dat
Castañeda terecht beweert dat de wereld van een Yaqui-tovenaar, die we in het boek zien
onder de invloed van hallucinogene substanties, ondanks alle verschillen van waarneming,
zijn eigen innerlijke logica heeft.
“Don Juan heeft ons glimpen laten opvangen van de wereld van een Yaqui-tovenaar, en
omdat we die zien onder de invloed van hallucinogene substanties, ervaren we hem met een
werkelijkheid die totaal verschillend is van die andere bronnen. (...) [Castañeda] heeft getracht
hem te verklaren als het ware van binnenuit – vanuit zijn eigen rijke en intens persoonlijke
ervaringen terwijl hij onder Don Juan’s hoede was – veeleer dan hem te onderzoeken in
termen van onze logica. Dat hij hierin niet volledig kan slagen is veeleer een beperking die
onze cultuur en onze eigen taal aan de waarneming opleggen, dan zijn persoonlijke beperking;
toch leiden zijn inspanningen tot het slaan van een brug tussen de wereld (...) van niet-gewone
werkelijkheid en de wereld van gewone werkelijkheid” (Castañeda 1977 [1968]: 7-8).
Goldschmidt stelt bovendien dat de antropologie ons geleerd heeft dat de wereld op
verschillende plaatsen op verschillende wijze gedefinieerd wordt:
“Het is niet enkel dat de mensen verschillende gebruiken hebben; het is niet enkel dat de
mensen in verschillende goden geloven en een verschillend lot verwachten na de dood. Het is
veeleer zo, dat de werelden van verschillende volkeren verschillende vormen vertonen”
(Castañeda 1977 [1968]: 7).
Voor sommigen kan het overkomen als fantasie of klinkklare onzin dat er mensen zijn die
beweren middels een drankje over het oerwoud te hebben gevlogen, te hebben gevochten met
reuzenslangen of te hebben gesproken met een overleden familielid. Anderen zijn misschien
van mening dat dit werk weinig waarde heeft, omdat ik zelf de drank nooit genomen heb.
Maar wie kan bepalen wat de werkelijkheid is? Waar ligt de grens tussen geloven en weten?
Is dat niet precies waar de wetenschap naar op zoek is, ‘weten’-schap?
Ik ben het met cardioloog Pim van Lommel, die onlangs een boek publiceerde met daarin een
wetenschappelijke visie op de bijna-dood-ervaring, dat:
“Echte wetenschap beperkt zich niet tot materialistische en dus beperkende aannames, maar
staat open voor nieuwe en aanvankelijk soms onverklaarbare bevindingen en ziet het als een
uitdaging om hier verklarende theorieën voor te vinden” (Lommel 2007: 20, 23).