Parkinson - Stichting Welzijn Ouderen Wassenaar

Wereldwijde groei. Zoals bijna alle religies, kent de Santo Daime mobiliteit in ruimte. Sinds
het ontstaan in Rio Branco in 1930, heeft het zich verplaatst naar andere delen van Brazilië en
Zuid-Amerika. In de afgelopen decennia is het overgewaaid naar andere continenten. Deze
verspreiding wordt door adepten van de Santo Daime liever aangeduid als ‘groei’, omdat het
volgens hen eerder gaat om een natuurlijk proces dan om een religie die streeft naar invloed
of macht over anderen.[20]
Religie. Dit begrip is niet eenduidig definieerbaar. Vele tientallen definities zijn geopperd,
maar geen enkele definitie wordt universeel geaccepteerd (Aldridge 2000, Bowie 1999,
Eriksen 2001 [1995], Lambek 2002). Volgens socioloog Alan Aldridge (2000: 55) is het
twijfelachtig of we ooit tot een universeel geaccepteerde classificatie van religieuze
bewegingen zullen bereiken. “The reason for this is exactly the same as the reason why no
final definition of religion is possible. Society and culture change, and religion changes with
them.” Er bestaat zelfs onenigheid over de etymologische achtergrond van dit woord.
Sommigen zijn van mening dat het komt van de Latijnse woorden ‘re’ (wederom) en ‘legere’
(lezen), waardoor de betekenis is: weer bijeenlezen, opnieuw doorlopen of telkens overwegen.
Volgens anderen komt het echter van het werkwoord ‘legare’ (binden, verbinden). Het is deze
laatste uitleg die ook binnen de Santo Daime wordt gehandhaafd. De betekenis van religie
wordt dan: het opnieuw binden of telkens verbinden (met God). In het kader van dit
onderzoek sluit ik aan bij socioloog Max Weber die (volgens Aldridge 2000: 22) stelde dat:
“The essence of religion is not even our concern, as we make it our task to study the
conditions and effects of a particular type of social behaviour.”
Sekte. Bij de straatinterviews op Florianopolis bleek dat sommigen de Santo Daime
beschouwen als een sekte. Terecht stelt Aldridge (2000: 55) dat een religieuze beweging
zichzelf nooit als ‘sekte’ of ‘cult’ zou definiëren, omdat deze termen een sterke negatieve
betekenis hebben gekregen. Aan de hand van zijn onderzoek “Religion in the contemporary
world” komt Aldridge met de analyse dat het verschil tussen een ‘religie’ en een ‘sekte’ (in
wetenschappelijke zin) met name ligt in het inclusief of exclusief zijn:
“The sect … is exclusive: membership is not ascribed at birth but achieved in adult life.
People can become a member of a sect only by choosing to join it. Sects have strict criteria of
entrance, and impose stringent performance norms. They have a strong sense of their own
identity and of the distinctiveness of their mission. They are protest movements” (Aldridge
2000: 34).
Aldridge legt vervolgens uit dat religies vaak beginnen als een sekte, een kleine religieuze
beweging, en later uitgroeien tot een religie.
“This is partly a function of size: sects operate most effectively as small, face-to-face, locally
self-policing communities. If they succeed in attracting large numbers of new members they
find themselves inevitably pushed towards the churchly mode” (Aldridge 2000: 35).