Parkinson - Stichting Welzijn Ouderen Wassenaar

ervaringen, vermogens en de sociale context van elk individu. Op zoek naar antwoorden over
zichzelf, de wereld en de kosmos vormt eenieder zich een bepaalde levensvisie. Volgens
Smart (1999: 16) wordt vanaf circa 500.000 jaar geleden een religieuze dimensie zichtbaar als
schedels van overledenen ritueel worden behandeld. Er zit kennelijk iets in de mens zelf dat
zich uit in het vormen van religies, er is een antropologische basis voor religie (Berendsen
2001). Hoewel een universele definitie van religie niet bestaat, schijnt er tegelijkertijd iets te
zijn dat de kern vormt van religie. Wat is de essentie van religie? En wat maakt de mens tot
een religieus wezen? Het zijn deze twee vragen die mij sinds jonge leeftijd bezighouden en
die als achtergrondmuziek in dit onderzoek verweven zijn.
Mijn fascinatie voor de menselijke religiositeit en spiritualiteit heeft zich bij het besluit van
een studie uitgedrukt in de keuze voor Culturele Antropologie. Ter voorbereiding op en
tijdens deze studie heb ik mijn zoektocht voortgezet en heb achtereenvolgens onderzoek
gedaan binnen de volgende thema’s: Een vergelijking van de utopie van Plato met de
Israëlische kibboets; De Tibetaanse Shambhala mythe; De beleving van geloof door
protestantse jongeren in een Drents dorp; Religie in ontwikkelingssamenwerking
(boeddhisme); De rol van het boeddhisme en boeddhistische monniken in de preventie en
behandeling van HIV/AIDS patiënten in Thailand. Hoewel uit het bovenstaande een neiging
lijkt te zijn naar het boeddhisme, ligt mijn focus niet zozeer op één religie, dan wel op de
persoonlijke beleving van religie en spiritualiteit, in het bijzonder de relatie tussen mens en
God. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen allerlei religies? Wat is die
antropologische basis voor geloof? Wat is de kern van een religie en komt deze kern overeen
in alle religies en levensbeschouwingen?
Mijn interesse gaat vooral uit naar die religies die nog dicht bij hun bron staan, omdat de
relatie tussen mens, God en natuur daarin specifiek centraal staan en zaken als macht en
materiële rijkdom er nauwelijks of geen rol in lijken te spelen. Om deze redenen is gekozen
voor een onderzoek naar de Santo Daime. Mijn nieuwsgierigheid naar de Santo Daime werd
onmiddellijk gewekt, omdat het een nieuwe religie is, maar tegelijkertijd teruggrijpt op oude
tradities. Het staat dicht bij zijn religieuze kern, het is een relatief jonge geloofsvorm en het
heeft zich in die korte tijd over de wereld verspreid. Een grote aantrekkingskracht is de
mogelijkheid die het biedt om (opnieuw) contact te maken met de natuur. Zijn eclectische
karakter maakt daarnaast dat het zich gemakkelijk aanpast aan verschillende talen en culturen
en spirituele allianties aangaat met andere levensbeschouwelijke stromingen. De Santo Daime
gaat uit van het goddelijke in de mens zelf, dat je geluk en gezondheid kunt bewerkstelligen
door aan jezelf te werken en past daarmee binnen de ideologie van de internationale New Age
beweging – de verzamelnaam voor een zeer breed scala aan religies, levensfilosofieën,
cursussen en boeken. Dit alles maakt de Santo Daime tot een fenomeen van deze tijd, een
“Religie van de Nieuwe Tijd”, zoals dit verslag is getiteld.
Een nadere toelichting van mijn motivaties is te lezen in de inleiding. Graag zou ik eerst nog
willen stilstaan bij de maatschappelijke en theoretische relevantie van dit onderzoek. Door een
glimp te geven van de kosmovisie van de Santo Daime en sjamanistische kennissystemen
wordt gedoeld op de relevantie om binnen de westerse wetenschap open te staan voor andere
benaderingen en percepties van de werkelijkheid. Dit zou wellicht een grote bijdrage kunnen
leveren aan de ontwikkeling van wetenschappelijke theorieën. De theoretische relevantie is
bovendien te vinden in de experimentering met nieuwe vormen van cultureel antropologisch
onderzoek. Onderzoek uit de 21 ste eeuw vraagt om overschrijding van zowel culturele als
geografische grenzen. Een fenomeen aan de ene kant van de aardbol kan niet meer los gezien
worden van ontwikkelingen elders op deze geglobaliseerde planeet. Terwijl een fenomeen –