14_Saudiña - Sergas

procesos son dous mecanismos
poderosos á hora de convencer.
3. Ser valorado e revisado para
pulir defectos e realizar axustes que
melloren a súa efectividade.
Unificación de criterios. A aplicación de
medidas comúns a todo un centro ou equipo
docente potencia a eficacia e o poder destas
medidas; polo contrario, a disparidade de
criterios debilita a capacidade do profesorado
de influír sobre os alumnos. Polo tanto, é
crucial poñerse de acordo e comprometerse
colectivamente na decisión e aplicación de
procedementos. Para iso, axuda a
simplicidade das normas e medidas que se
aplicarán, así como o curto número delas.
Neste aspecto, ten especial importancia a
potenciación dos equipos docentes (os
“inexistentes equipos docentes”), cuxo
funcionamento coordinado é unha
necesidade inaprazable.
Espir os problemas: a firmeza relaxada.
Os conflitos acostuman ir acompañados de
circunstancias que os agravan e non son
inherentes ao propio conflito, senón
consecuencia da forma de afrontalo.
O enfado explosivo do profesor, os gritos e
acusacións, a tensión ou os comentarios
sarcásticos son algunhas das vestimentas
que acostuman adornar as intervencións
disciplinarias e que os agravan
innecesariamente, sen engadir nada positivo
de cara á súa resolución. Convén pois espir o
problema e despoxalo, na medida do posible,
de todos os aditamentos emocionais posibles
para afrontalo da forma máis relaxada e
despersonalizada posible, pois así se facilita
unha solución efectiva e satisfactoria para
todos. A firmeza non ten por que levar
aparelladas tensión e reaccións
encolerizadas, que adoitan reforzar as
condutas que se queren inhibir, producindo
resultados non desexados. A maioría dos
conflitos nas aulas derivan dun choque de
roles: un profesor/a que obriga a realizar
tarefas, e un alumno/a que se sente obrigado
e non acepta esta imposición, rebelándose.
Non deberían ser por tanto conflitos persoais,
pero acábano parecendo, polas connotacións
que os acompañan: gritos, ameazas, enfados,
crispación, etc. Se o profesor/a afronta os
conflitos como algo persoal (o que é
demasiado frecuente), entra na dinámica
Táboa 1. Disciplina proactiva e reactiva
DISCIPLINA PROACTIVA DISCIPLINA REACTIVA
Actúa a priori, Actúa a posteriori,
anticípase aos problemas segue aos problemas
Intenta resolver o futuro Intenta resolver o pasado
Considera a orde como un medio Considera a orde como un fin
para facilitar a aprendizaxe en si mesmo
Busca construír a convivencia Busca axustar contas, deixar saldos a cero
Ve os conflitos como unha ocasión Ve os conflitos como un problema
Ve os conflitos como algo natural Ve os conflitos como algo extraordinario
e positivo e negativo
“Isto merece ser analizado “Isto merece un castigo”
para que non volva suceder”
preferida dos alumnos problemáticos, pois
permítelles establecer unha pugna coa
persoa que lles está obrigando a facer
o que non queren facer.
Adoptar unha perspectiva proactiva.
Unha perspectiva proactiva na xestión da
convivencia é a que intenta resolver os
conflitos futuros aproveitando os conflitos
actuais (“que debo facer para que non volva
suceder”), fronte a unha perspectiva reactiva,
centrada en resolver os problemas pasados e
saldar as contas (“isto merece un
escarmento”, “isto non pode quedar así”).
A perspectiva proactiva converte a resolución
dun conflito actual en prevención dun conflito
futuro (táboa 1). Por exemplo, adiar unha
medida disciplinaria ligando a súa aplicación
(ou non aplicación) a un cambio na conduta
futura do alumno supón poñer o acento en
cambiar condutas futuras do alumno máis
que en castigar polos feitos pasados.
Usar as medidas punitivas como último
recurso. As medidas punitivas, polos seus
efectos secundarios negativos, deben ser o
último recurso ao cal acudir. Sempre serán
preferibles intervencións encamiñadas a
“enganchar” o alumnado na dinámica da
clase, e só cando as estratexias
motivacionais e instrucionais non desen
resultado e a non-intervención do
profesorado poida xerar males maiores,
como a deterioración do clima da clase ou a
interferencia no traballo doutros alumnos, se
debería pasar ao uso de medidas punitivas.
Bibliografía
ALONSO TAPIA, J. (1997): Motivar para el aprendizaje.
Edebé.
BURGUET, M. (1999): El educador como gestor de
conflictos. Desclée De Brouwer.
CARUANA, A. et al (2003): Propuestas y experiencias
educativas para mejorar la convivencia. CEFIRE Elda.
CASAMAYOR, G. (1988): La disciplina a l’escola. Graó.
CASAMAYOR, G. et al (1998): Cómo dar respuesta a
los conflictos. Graó.
COLL, C. et ao (1999): Psicología de la instrucción:
la enseñanza y el aprendizaje en la Educación
Secundaria. ICE de Barcelona-Horsori.
CRESPO, MARÍA (2002): El estrés docente: estrategias
para combatirlo. Santillana.
CURWIN, R.L. e MENDLER, A.N. (1987): La disciplina
en clase. Narcea.
DAVIS, G.A. (1989): Escuelas eficaces y profesores
eficientes. a Muralla.
FERNÁNDEZ, I.(1998): Prevención de la violencia
y resolución de conflictos. Narcea.
FONTANA, D. (1989): La disciplina en el aula. Santillana.
GORDON, T. (1979): M. E. T. Maestros eficaz
y técnicamente preparados. Diana
GOTZENS, C. (1997): La disciplina escolar.
ICE de Barcelona-Horsori.
ORTEGA, R. (coord.): Educar la convivencia para
prevenir la violencia. Antonio Machado Libros.
RODRÍGUEZ, R. I. e LUCA DE TENA, C. (2001):
Programa de disciplina en la ESO. Aljibe.
RODRÍGUEZ, R. I. e LUCA DE TENA, C. (2001):
Programa de motivación en la ESO. Aljibe.
RODRÍGUEZ, R. I. y LUCA DE TENA, C.(2001):
Programa de habilidades sociales en la ESO. Alijbe.
SANTOS GUERRA, M. A. (1994): Entre bastidores:
el lado oculto de la organización escolar. Aljibe.
VAELLO ORTS, J. (2003): Resolución de conflictos
en el aula. Santillana.
VAELLO ORTS, J. (2005): Habilidades sociales
en el aula. Santillana.
VALLÉS, A. (1988): Modificación de la conducta
problemática del alumno. Marfil.
VALLÉS, A. y VALLÉS, C. (1996): Las habilidades
sociales en la escuela. EOS.
ZABALA, A. (1995): La práctica educativa. Graó.
5