14_Saudiña - Sergas

96
Consumir con ética,
elixir futuro
Alejandro Salcedo Aznal
Xefe do Servizo de Promoción
e Protección dos consumidores.
Junta de Castilla-La Mancha
Os cambios producidos na sociedade de
consumo durante estes últimos anos e,
en especial, os relativos á globalización e a
crecente brecha que se abre entre os grupos
de produtores e de consumidores obrigan a
levar a cabo unha reformulación das
condicións en que se vén manexando o
mercado de bens e servizos convencionalmente
así como dos axentes que nel operan.
Para os consumidores a opción que se nos
presenta non permite outra resposta que non
sexa a do compromiso social da
corresponsabilidade a través dun consumo
responsable. É dicir, manifestar a nosa
condición cidadá en cada unha das decisións
de compra que facemos día a día e intervir
nos procesos de transformación para inferir
un mundo máis xusto e solidario.
Dotar os nosos actos de consumidores e
usuarios dun valor ético implica distanciarse
de criterios exclusivamente económicos para
incorporar outros de carácter marcadamente
social. Unha reflexión ao respecto non só nos
levará a comprender a transcendencia do papel
que xogamos (nunca antes os consumidores
tiveran a capacidade de influencia que as novas
tecnoloxías da información e a comunicación
lles proveen), senón tamén a asunción persoal
de que o noso consumo vai máis alá da
satisfacción de necesidades individuais
inmediatas para se converter nun impulso
crecente de consecuencias transpersoais.
Esta concepción holística comporta a
concienciación de todos e cada un dos
cidadáns xa que esa achega que facemos,
lonxe de resultar insignificante e quedar a
expensas dos grandes movementos, resulta
decisiva á hora de establecer reequilibrios
de forzas conseguidos mediante as accións
de persuasión/disuasión que acompañan as
decisións de compra dos consumidores. En
definitiva, a suma das partes supera ao todo.
Por todo isto, o consumo débese orientar cara
á colectividade e non cara ao individuo para
sustentarse sobre as bases da igualdade, a
solidariedade e a sustentabilidade e desde aí
obrar como un elemento de integración social
que contribúa a incrementar a calidade de
vida, que garanta a conservación do ambiente,
que estenda o acervo cultural dos pobos, que
non condicione a liberdade das decisións de
compra nin o futuro económico das familias,
que comporte unha redistribución da riqueza e
garanta os servizos e subministracións básicos
para vivir de maneira digna, que se solidarice
cos colectivos máis vulnerables e que coopere
no desenvolvemento das comunidades de
produtores dos países máis desfavorecidos.
Esta elección de futuro que parte da
incorporación da ética ao consumo require de
ferramentas que están ao alcance dos
responsables das políticas públicas de
consumo e que deben ser reivindicadas polos
consumidores como modelo de participación
e de responsabilidade compartida. Esas
ferramentas concrétanse na información, a
formación e a educación para inducir novos
hábitos e valores compatibles coa perspectiva
ética do consumo, na sensibilización sobre o
uso racional dos recursos ou na promoción do
comercio xusto e a economía solidaria, sen
esquecer o factor de aprendizaxe que supón a
reactivación do cooperativismo.
Unha mostra das repercusións que se
estenden polos efectos do denominado
consumo ético constitúea a recuperación da
figura do prosumidor (producir para consumo
propio) que alá pola década dos setenta do
século pasado anticipaba de maneira
clarividente Alvin Toffler. Ao respecto
poderíamos referir que o avance cara á
desincronización e a xornada laboral parcial, a
aparición do fogar electrónico e a modificación
da estrutura familiar, entre outros, son cambios
que abocan a novos estilos de vida.
A redefinición da xornada completa cunha
duración menor motivada polas previsións de
desemprego e pensións leva á cuestión do
ocio. No actual contexto, adquiren dimensión
práctica novos estilos de vida baseados, por
unha parte, na produción para o intercambio,
e por outra, na produción para o uso.
É posible crear estilos de vida que sexan máis
plenos e variados, menos monótonos,
máis creativamente satisfactorios e menos
influídos polo mercado.
A distribución do tempo en traballador a
xornada parcial e prosumidor a xornada
parcial comporta, ademais, a erradicación non
só da ética protestante do traballo que
imperou nos últimos anos senón tamén a
ética adquisitiva que provocou a definición
claramente económica do éxito persoal.
En vez de clasificar as persoas polo que posúen,
como fai a ética do mercado, a ética do
prosumidor atribúe un elevado valor ao que
fan. Ademais do diñeiro conta a seguridade en
si mesmo, a capacidade de adaptarse ou de
facer cousas coas propias mans. A ética de
produción que gaba a especialización terá que
ceder o paso á xeneralización propugnada
pola ética do prosumidor. En definitiva,
a consecución dunha vida máis equilibrada.
Mesmo, a elección compartida debe alcanzar
as empresas, reflectíndose na súa
responsabilidade social corporativa, e as
administracións no momento das compras
públicas ou de aplicar correccións de
discriminación positiva que permiten poñer
en marcha actuacións que conducen con
prioridade aos principios sinalados.
Finalmente, este sentimento ético do
consumo posibilita, pola súa vez, respostas
aos riscos actuais que presenta o consumo
actual (exclusión, inseguridade, alienación,
etc.) e ademais garántelles ás xeracións
futuras a oportunidade de poder desfrutar
dunha sociedade de consumo máis xusta e
gratificante para todos.