Upendo ni Utimilifu wa Sheria Insha juu ya Maadili - Martin Bucer ...

‘Lex’ (Sheria) Kama Neno Jingine Mbadala kwa ‘Dini’ 49
Papa Pius II (1405-1464) anatumia ‘lex’ katika kitabu chake akilinganisha
Uislamu na Ukristo. Kwake ‘lex mahumetana’ (Lettera a Maometto II:
109+115+116) haiwezi kuwa kigezo cha muungano wowote, kwa sababu
‘christiana lex’ (115+158-159) ni ya zamani zaidi.
Matumizi haya ya ‘lex’ hayapatikani tu katika ugwe* wa kiothodoksi tu. Roger
Bacon (1220- baada ya 1292) akijaribu kuzilinganisha pamoja dini mbalimbali
kwa msaada wa elimu ya nyota* bado anashikilia ‘lex Christiana’ (Opus majus
II:388kk, linganisha na 386), ambayo ni dini ya Kikristo, kuwa bora zaidi.
Anaziita dini za kipagani ‘lex Antichristii’ (II:370). 58
Erich Feil ametoa mifano mbalimbali zaidi kutoka katika kipindi cha Augustine
hadi katika mwanzo wa Matengenezo. Kama ambavyo sifahamu uchunguzi
wowote katika kazi za Wanamatengenezo kuonesha ni istilahi gani waliyotumia
kudokeza dini mbalimbali, ni vigumu kusema iwapo matumizi ya ‘lex’
yaliendelea wakati na baada ya Matengenezo. (Jambo moja ni hakika: Istilahi
‘religio’ haikutumika kwa lengo hili).
Maana ya istilahi ya Kirumi ‘religio’ ilikuwa holela kutokea mwanzo, na maana
yake ya asili bado inajadiliwa hadi leo, ikijikita mahali fulani kati ya ‘kufungwa
na Mungu’ (mf. Laktanz) na ‘kumtumikia (Mungu) kwa utii’ (mf. Cicero).
Istilahi ‘religio’ ilileta maana wakati ilipotumika katika muktadha maalumu wa
Kikristo na ilitumika kama istilahi mojawapo miongoni mwa nyingine
sambamba na maneno kama ‘cultus’ au ‘ritus’ ikizungumza juu ya Mkristo
kumtumikia Mungu kwa ujumla au katika huduma za Kanisa. Hivyo Augustine
na Luther walitumia istilahi ‘religio’ kuzungumza juu ya Mkristo kumtegemea
Mungu na kumtumikia yeye. Lakini istilahi hii ilikuwa duni na bado ni duni
ikitumika kulinganisha dini mbalimbali kila moja na nyingine. ‘Sheria’ badala
yake huonesha mahali ambapo tofauti za kweli zimelala na kwamba hakuna kitu
kama dini ya kinadharia bali kila dini ina mfumo wake wa sheria ambao
unaakisi* miungu yake na kujipatia sura katika utamaduni.
Kikihukumu kulingana na mtazamo wake – kipindi cha Mwako kilifanya kitu
sahihi kabisa kufanya istilahi dini kuwa kuu katika maana yake ya sasa, kwa
sababu ilikuwa holela. Kutoka kipindi hiki na kuendelea, Wakristo wanakosa
istilahi ambayo kihalisia inafanya tofauti kuu kati ya imani yao na dini nyingine.
Peter Antes ameonesha kwamba kwa kawaida dini hutumia istilahi ya pamoja
kwa imani zote. Lakini istilahi hii inachota kutoka kwenye hukumu yao
wenyewe juu ya dini nyingine na hufasili dhana wanazoamini kuwa kiini cha
ulinganishaji wa dini. 59
58 Kipekee tazama Erich Heck. Roger Bacon: Ein mittelalterlicher Versuch einer historischen und
systematischen Religionswissenschaft. Abhandlungen zur Philosophie, Psychologie und Paedagogik 13. H.
Bouvier: Bonn, 1957. kk. 92-95
59 Peter Antes. “Religion einmal anders”. Temenos: Studies in comparative Religion 14 (1978): 184 – 197