pobierz plik pdf - Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie ...

Netokracja: utopia czy ład społecznysprawa dla „kapitalizmu kognitywnego”. Skoro wiedza (i inne zasoby symboliczne) mają corazwiększe znaczenie ekonomiczne, to nie trzeba Marksa, by przewidzieć, że walka o kontrolęnad tymi zasobami będzie się nasilać. Najlepszym dowodem potwierdzającym to spostrzeżeniejest debata z Rosją w sprawie włączenia tego kraju do Światowej Organizacji Handlu. Problemwłasności intelektualnej był dla Zachodu równie ważny, jak bezpieczeństwo energetyczne.A przecież jeszcze nieco ponad sto lat temu, w epoce kapitalizmu przemysłowego, USA nieuznawały międzynarodowej ochrony własności intelektualnej 5 .Kwestia kontroli nad zasobami implikuje kolejne problemy. Zwolennicy istniejącego systemuochrony własności intelektualnej odwołują się do poszanowania „naturalnego” prawawłasności. Krytycy wskazują jednak kilka istotnych kwestii. Po pierwsze, dobra niematerialne(wiedza, symbole) mają charakter niekonkurencyjny. Im więcej osób z nich korzysta, tym pulatego dobra się zwiększa. Po drugie, jak powstaje wiedza? Czy aby na pewno można określićmoment, w którym następuje „przeniesienie własności”? Doświadczenia takich zjawisk, jak Linux,Wikipedia czy w końcu sam rozwój nauki pokazują, że wiedza może być tworzona społeczniepoza rynkiem. Logika produkcji rynkowej i pozarynkowej produkcji społecznej nie wykluczająsię. Tyle tylko, że pojawia się tu pole dla poważnego konfliktu. Bo jeśli wiedza powstaje zgodniez logiką rynkową, to jest towarem jak każdy inny i powinna być przedmiotem rynkowego obrotu.Stąd parcie na prywatyzację systemów edukacyjnych, produktową standaryzację wiedzy.E-learning w wielu aspektach jest przykładem konsekwentnej realizacji tej strategii. Zwolennicyurynkowienia i utowarowienia wiedzy odwołują się do swoistej metafizyki wolnego rynku,którego niewidzialna ręka czyni cuda.Wspomniane fenomeny pozarynkowej społecznej produkcji wiedzy nadwątlają tę argumentację.W efekcie powstają różnego rodzaju hybrydy, kiedy taka instytucja, jak MassachusettsInstitute of Technology decyduje się na upublicznienie swoich kursów nieodpłatnie dla całegoświata. Można domyślać się, że motywacja kierownictwa MIT jest złożona, uwzględniającazarówno interes ekonomiczny instytucji, jak i szerszy interes społeczny.Trudno podjąć się konkludowania stanu debaty o statusie wiedzy i jej produkcji we współczesnymspołeczeństwie. Debata ta dopiero nabiera temperatury i odsłania się pod szyldemnowych zjawisk. Oprócz wspomnianego Linuksa i Ruchu Wolnego Oprogramowania orazWikipedii pojawiają się takie inicjatywy, jak Wolne Podręczniki, Open Innovation, PloS (PublicLibrary of Science). Nie sposób stwierdzić, jaki ład wyłoni się jako skutek tej debaty.Niezależnie jednak od wyniku, kwestia e-learningu – jednego z aspektów sporu o wiedzę– wymagać będzie refleksji nad zasadniczym w gruncie problemem. Problemem cyfrowegowykluczenia, nowej dramatycznej formy podziału społecznego. Niezależnie bowiem od tego,czy nowe technologie niosą potencjał emancypacyjny, czy też utrwalają system społeczno--ekonomiczny, by z nich efektywnie korzystać, trzeba pokonać barierę kompetencyjną. Ba, jakanalizuje znakomity znawca kwestii cyfrowego wykluczenia, Ernest J. Wilson III z University ofMaryland, tych barier jest kilka. Oto one:1. Physical Access (bariera dostępu fizycznego, czyli dostępu do infrastruktury);2. Financial Access (bariera kosztów dostępu do istniejącej infrastruktury);3. Cognitive Access (bariera kompetencji intelektualnych potencjalnych użytkowników,którzy muszą wiedzieć, że z technologii można skorzystać, by rozwiązaćswoje sprawy);5L. Lessig, Wolna kultura, WSiP, Warszawa 2005.209