Odpowiedzi - Senat RP - Senat Rzeczypospolitej Polskiej

39. posiedzenie Senatu w dniu 31 lipca 2009 r. 203
W placówkach opiekuñczo-wychowawczych proces wychowania realizuje profesjonalnie
przygotowana kadra wychowawców. Wœród trzech grup umiejêtnoœci profesjonalnych
wychowawców, wskazywanych przez prof. Z. Gasia, jest umiejêtnoœæ
sprzyjania pozytywnemu dzia³aniu – w tym wspierania w zmienianiu zachowania
i dokonywaniu korzystnych zmian rozwojowych 2 , bêd¹cych w³aœnie celem
wychowania. Ze wzglêdu na specyficzne uwarunkowania sytuacyjne, rodzinne i spo-
³eczne wychowanków oddzia³ywania placówek opiekuñczo-wychowawczych, podobnie
jak oddzia³ywania placówek oœwiatowych, obejmuj¹ tak¿e aspekt profilaktyczny, czyli
wspieranie wychowanka w prawid³owym rozwoju i zdrowym ¿yciu przez zapewnienie
pomocy potrzebnej mu w konfrontacji ze z³o¿onymi, stresuj¹cymi warunkami
¿ycia, a w efekcie umo¿liwienie osi¹gania subiektywnie satysfakcjonuj¹cego,
spo³ecznie akceptowanego, bogatego ¿ycia 3 . Cel ten jest osi¹gany poprzez
dzia³ania w trzech obszarach: wspomagania w konstruktywnym radzeniu sobie
z problemami, ograniczaniu i likwidowaniu czynników ryzyka oraz inicjowaniu
i wzmacnianiu czynników chroni¹cych.
Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e w³aœnie w zwi¹zku z powy¿szym, zgodnie z rozporz¹dzeniem
Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 19 paŸdziernika 2007 r. w sprawie placówek
opiekuñczo-wychowawczych (Dz. U. z 2007 r. Nr 201, poz. 1455), dzieci umieszczane
w tych placówkach maj¹ zapewniony dostêp do zajêæ wychowawczych, kompensacyjnych,
korekcyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych. Szczegó³owa analiza ww. rozporz¹dzenia
wskazuje, jest to pakiet oddzia³ywañ analogiczny do oferty placówek
oœwiatowych (a wrêcz identyczny z ofert¹ MOS) zawartej w rozporz¹dzeniu Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodzajów i szczegó³owych
zasad dzia³ania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i m³odzie¿y
w tych placówkach oraz wysokoœci i zasad odp³atnoœci, wnoszonej przez rodziców za
pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 52, poz. 467 i Nr 212, poz.176 z póŸn. zm.).
Zgodnie z obecnym stanem prawnym placówki opiekuñczo-wychowawcze mog¹ tak¿e
specjalizowaæ siê w zakresie zaspokajania okreœlonych potrzeb rozwojowych dzieci.
Zjawisko wzrostu liczby wychowanków domów dziecka kierowanych do MOW
i MOS jest powszechnie interpretowane – tak¿e w opinii niezawis³ych sêdziów rodzinnych
jako fakt, który „wskazuje na kompletn¹ niewydolnoœæ systemu opieki nad dzieckiem”
(cytat z korespondencji z Ministerstwem Sprawiedliwoœci).
Wychowankowie placówek opiekuñczo-wychowawczych nie powinni w ogóle trafiaæ
do MOS, a incydentalnie – naprawdê trudne przypadki – do MOW. „Poziome” przesuwanie
wychowanków stanowi jeden ze zdiagnozowanych w projekcie „Za³o¿eñ do
ustawy o wsparciu rodziny i systemie pieczy zastêpczej”, przygotowanym przez Ministerstwo
Pracy i Polityki Spo³ecznej, wskaŸników niewydolnoœci systemu opieki.
W trosce o dobro dzieci przebywaj¹cych w placówkach opiekuñczo-wychowawczych
konieczne jest przeprowadzenie dog³êbnej analizy Ÿróde³ opisywanych problemów i sytuacji
wychowawczej w domach dziecka oraz rozwa¿enie mo¿liwoœci ich efektywnego
rozwi¹zania, w formie korzystniejszej dla dziecka ni¿ jak najszybsze przekazanie wychowanka
do placówki oœwiatowej.
Ad 2. Poruszony przez Pana Senatora problem stale rosn¹cej liczby wychowanków
m³odzie¿owych oœrodków wychowawczych i m³odzie¿owych oœrodków socjoterapii
i zwiêkszaj¹cego siê zapotrzebowania na miejsca w tych placówkach stanowi kwestiê
wymagaj¹c¹ rozwa¿enia w szerszej perspektywie spo³ecznej.
Wstêpnie, na podstawie dotychczasowych danych mo¿na wskazaæ kilka powodów
takiej sytuacji. Wœród najwa¿niejszych nale¿y uwzglêdniæ:
– wysok¹ ocenê skutecznoœci dzia³añ prowadzonych w MOW i MOS w œrodowisku
kuratorów s¹dowych oraz sêdziów rodzinnych i dla nieletnich, a co za tym idzie zwiêkszaj¹c¹
siê iloœæ postanowieñ s¹du o umieszczeniu w tych placówkach,
– ograniczone stosowanie przez s¹dy – innych ni¿ umieszczenie w placówce –
œrodków wychowawczych, wymienionych w ustawie o postêpowaniu w sprawach nie-
2 Z.B. Gaœ: tam¿e.
3 Z.B. Gaœ: tam¿e.