Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Hongarije was halverwege de 19 de eeuw nog een agrarisch land. Handelsactiviteit was er
niet veel en de buitenlandse handel bleef beperkt tot de verkoop van Hongaarse
landbouwprodukten binnen het Habsburgse rijk. In de jaren ’50 ging de handel in graan
zich concentreren in Pest, waar in die tijd grote handelsondernemingen ontstonden.
Joodse zakenlui die al tot de grote bourgeoisie van de stad behoorden en die in deze
handel een rol op zich namen, ontwikkelden zich in korte tijd tot sleutelfiguren in de
landseconomie. De rijkdom die deze zakenlui zich in de handel verzamelden, gaf hun de
moed om op industriëel gebied initiatieven te nemen. De belangstelling ging in het begin
vooral uit naar de meelfabricage, omdat die nu eenmaal dicht lag bij de handel in granen.
In de jaren ’50 en ‘60 ontstonden heel wat stoom-maalderijen. In de graanhandel
rijkgeworden Joodse zakenlui keken daarnaast ook in de richting van het bankwezen. Dat
was al sinds de jaren ’40 het geval, maar in de jaren ’60 nam de belangstelling daarvoor
nog toe. In de jaren tussen 1867 en 1873 ontstonden in Hongarije maar liefst vijf grote
banken. Bij de stichting van deze banken speelden buitenlandse Joodse bankhuizen een
belangrijke rol, maar uiteraard waren ook Hongaarse Joodse families er rechtstreeks bij
betrokken. Dankzij de buitenlandse connecties konden deze banken leningen aantrekken,
waarmee Hongarije haar staatsschuld dekte, maar daarnaast gingen deze banken vanaf de
jaren ’70 in toenemende mate investeren in de industrie. In de loop der jaren vergaarden
ze elk een reeks van hen afhankelijke bedrijven. Maar er waren ook Joodse families die
onafhankelijk van deze banken industriële ondernemingen stichtten. Voorbeelden zijn de
suikerfabriek van de familie Deutsch in Hatvan, die in het begin van de 20 ste eeuw binnen
de Dubbelmonarchie een monopoliepositie bereikte en de fabriek van de gebroeders
Weiss op Csepel, die in 1882 conserven begon te produceren, maar die al tegen het begin
van de 20 ste eeuw een gigant op staalgebied was.
De komst van de Walachijse en de Beás zigeuners
In Roemenië en Zevenburgen waren de zigeuners tot in de 19 de eeuw als lijfeigenen
gebonden aan de plek waar ze leefden en werkten. Door de afschaffing van de horigheid
zou dat veranderen. De eerste stappen daartoe werden aan gene zijde van de Karpaten
gezet. In 1837 beëindigde Alexander Ghica, de vorst van Walachije, de lijfeigenschap van
4.000 aan de kroon onderhorige zigeunergezinnen. De ex-lijfeigenen werden als
kolonisten naar dorpen gestuurd. In Moldavië werd de lijfeigenschap van de aan de kroon
onderhorige zigeuners in 1842 beëeindigd. Twee jaar later waren daar de zigeuners aan
de beurt, die op de kerkelijke landgoederen werkten. In 1847 werd ook de beëindiging
van de lijfeigenschap van de op kerkelijke landgoederen levende zigeuners in Roemenië
bevolen. In Zevenburgen werd de horigheid in het revolutiejaar 1848 afgeschaft. Niet
alleen de boeren, maar ook het grote aantal zigeuners dat als horigen op het platteland had
geleefd, kregen daardoor bewegingsvrijheid. Velen verloren door de afschaffing van de
horigheid hun middelen van bestaan en zagen zich gedwongen hun geluk te beproeven in
de steden, waar de zigeunerkolonies sterk groeiden. In 1856 tenslotte werd de
lijfeigenschap in Roemenië beëindigd. Vanaf dat jaar waren dus ook de horigen van
grootgrondbezitters vrij.
Van hoeveel invloed de beëindiging van de lijfeigenschap daarop is geweest, is
omstreden, maar in elk geval kwam in de tweede helft van de 19 de eeuw een belangrijke
migratiestroom van zigeuners op gang. Van reizende zigeunergroepen werd voor het eerst
108