Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

zigeunermuzikanten tegelijk ook smids. Elders was de zigeunermuzikant tevens maker
van lemen stenen, of dagloner.
1848, 1867
Als echte romantici vonden Széchenyi en zijn politieke vrienden het Habsburgse Rijk een
onnatuurlijke constructie. Zij waren er danook van overtuigd, dat dat rijk wel niet al te
lang zou standhouden en dat de vorming van een zelfstandige Hongaarse staat zo vanzelf
aan de orde zou komen.
In 1848 was het zover, maar van een ‘natuurlijke’ ontwikkeling was geen sprake: ook in
Hongarije werd het in dat jaar revolutie. Op 15 maart kwamen jongeren in Boedapest in
actie om de vrijlating af te dwingen van Mihály Táncsics (1799-1884), een journalist, die
door de zenuwachtige autoriteiten in de stad gevangen was gezet. In de voorjaarsmaanden
werden in de belangrijkste steden milities gevormd en al snel kwam ook de Hongaarse
landdag uit Pressburg over naar het revolutionaire Boedapest.
Frans Jozef (1830-1916), die de keizerskroon gauw-gauw van zijn zwakbegaafde
voorganger had overgenomen, maakte benauwde ogenblikken door, ook al omdat het ook
in Wenen zelf revolutie werd en hij zich gedwongen zag naar het verre Olmütz
(Olomouc, in het noorden van Moravië) uit te wijken. Onder andere door de Oostenrijkse
liberalen een compromis aan te bieden raakte het hof de situatie toch weer meester. Een
prettige bijkomstigheid was, dat de Russische tsaar juni 1849 troepen stuurde, die de
Oostenrijkers in de strijd tegen het revolutionaire Hongaarse leger terzijde stonden.
Op 13 augustus 1849 gaf de Hongaarse opperbevelhebber Görgei, nadat zijn leger bij
Temesvár (Timisoara, nu in Roemenië) vernietigend was verslagen, zich
onvoorwaardelijk over. De wraak van de jonge keizer was hard. Er werden volop
doodvonnissen uitgevoerd en Oostenrijkse militairen vormden een hardhandig
overgangsbestuur. Kroatië, Slavonië (het gebied tussen de Drava en de Sava), de
belangrijke havenstad Fiume, maar ook Zevenburgen (met als hoofdstad Kolozsvár, nu
Cluj in Roemenië) en de Banaat (het gebied bezuiden Szeged met als hoofdstad
Temesvár) kwamen onder rechtstreeks Oostenrijks bestuur. De keizer maakte ook een
eind aan de verdeling van het land in burchtprovincies, waarvan de besturen vanouds
bolwerken van de Hongaarse adel waren. In plaats daarvan kwam een vijftal door
Oostenrijkse functionarissen bestuurde departementen. Het keizerlijke leger bleef
ostentatief aanwezig.
Elders in Europa echter, en, wat voor de positie van de Habsburgse vorst met name van
belang was, in Italië en in Duitsland, vond de vorming van nationale staten wel
voortgang. Na pijnlijke nederlagen bij Magenta en Solferino in 1859 kwam de keizer op
de gedachte, dat het verstandig was om weer met de mokkende Hongaren on speaking
terms te raken.
Ook in Hongarije verlangden velen naar opheffing van de patstelling en naar een situatie,
waarin het land aansluiting kon gaan zoeken bij alle spannends dat elders in Europa
gaande was. Daar kwam bij, dat in de kring van de liberalen, de mensen die in 1848 nog
zo hoog en patriottisch van de toren hadden geblazen, twijfel was gerezen over de vraag
of hun land, eenmaal onafhankelijk, wel kans had om zich tussen de grootmachten
staande te houden en of het, op eigen kracht aangewezen, in staat zou zijn van het
90