Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

van het hof waren verbaasd en geërgerd, maar in het mokkende lagerhuis was Széchenyi
opeens een begrip. Nog datzelfde najaar kwam hij met een eerste initiatief. Op een zitting
van de landdag deed hij één jaaropbrengst van zijn landgoed in Nagycenk in West-
Hongarije cadeau als bijdrage voor de oprichting van een Hongaarse Wetenschappelijke
Maatschappij. In Wenen deden Metternich en de wantrouwige keizer hun best om het
plan onderuit te halen, maar zonder succes: de Wetenschappelijke Maatschappij kwam er.
De reis naar Pressburg, waar de graaf sindsdien trouwens geregeld acte de présence zou
geven, was zijn come-out als romantisch ijveraar voor de Hongaarse zaak. Maar
Széchenyi wilde met zijn bezoek aan de landdag tevens aangeven dat de romantiek het
oude en gaandeweg bloedarm en formalistisch geworden Hongaarse
onafhankelijkheidsstreven van een nieuwe inhoud en een nieuwe dynamiek zou kunnen
voorzien.
Weldra zou blijken, dat Széchenyi wat dat betreft heel uitgesproken ideeën had. In zijn
soldatentijd had hij een bezoek aan Engeland gebracht. In dat land, waar onder het regiem
van een elite van aristocraten en snoeirijke kooplui de industriële revolutie op gang
gekomen was, waren hem de schellen van de ogen gevallen. Het herstel van Hongarije
was, zo meende hij sindsdien, niet zozeer afhankelijk van wat er in Pressburg al dan niet
gebeurde en van de vraag of de Hongaarse provinciale adel er in zou slagen van het hof
wat concessies af te dwingen. Veel belangrijker was Hongarije economisch bij de tijd
brengen en ook op het gebied van de infrastructuur voorwaarden scheppen, die een
Hongaars reveil mogelijk zouden maken.
Uit Engeland, dat hij nadien nog viermaal zou bezoeken, kwam de jonge graaf terug als
iemand met een on-Hongaarse belangstellling voor technische snufjes en een lange lijst
Engelse oplossingen voor Hongaarse problemen. Als echte idealist was Széchenyi van
mening, dat met het land ook zijn privé-leven op de schop moest. En zo was het landgoed
in Nagycenk de eerste plek waar hij de Engelse lessen in praktijk bracht. Het paleis, nog
door zijn vader gebouwd, werd het eerste adellijke onderkomen in Hongarije dat een
Engelse doortrek-wc kreeg. Op zijn landgoed verschenen allerlei apparaten en ook
nogeens duizenden schapen. In tijd van een paar jaar steeg de opbrengst van het landgoed
dramatisch. Dat was prettig, omdat Széchenyi een bezit had geërfd, dat flink onder de
schulden zat. Maar bovendien was het een bewijs, dat modernisering van de Hongaarse
landbouw enorme mogelijkheden bood.
Wilde Hongarije weer een land worden om trots op te zijn, dan moest aan bepaalde
economische en zelfs technische voorwaarden worden voldaan. Wie graan teelde, moest
er bijvoorbeeld voor zorgen, dat dat graan tot kwaliteitsmeel kon worden vermalen. De
vaak steenoude watermolentjes waren, hoe charmant op zich ook, voor dat doel niet meer
geschikt. In 1832 had Széchenyi in Birmingham een molen gezien, die op stoomkracht
werd aangedreven. Dankzij de bemoeienissen van de graaf stond er in 1836 ook in
Sopron zo’n molen, de eerste in Hongarije. De tweede kwam in 1841 in Pest in bedrijf.
President-directeur: István Széchenyi.
Maar natuurlijk was het, aldus de graaf, niet genoeg een exportprodukt te hebben. Dat
produkt moest ook vervoerd worden. Als het om landbouwprodukten ging, was de Donau
de meest voordehandliggende vervoersweg. Het vervoer over die rivier werd in die tijd
waargenomen door trekschuiten. Aan de benedenloop werden de boten door mensen
stroomopwaarts gesjord, hogerop, onder andere tussen Pest en Wenen, werd het karwei
zo goed en zo kwaad als dat ging met paarden geklaard. Om daar verandering in te
brengen meldde Széchenyi zich in 1830 als aandeelhouder aan bij de Donau-
81