Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Hoewel de Oostenrijks-Hongaarse monarchie nu juist zijn ontstaan te danken had aan de
vrees in Boedapest én in Wenen om in een van Duitsland afhankelijke positie te geraken,
was datzelfde Duitsland tegen de tijd dat de oorlog uitbrak de vanzelfsprekende
bondgenoot van de Monarchie geworden. Een bondgenootschap van de zwakke
Monarchie met het sterke Duitsland leek aan de vooravond van de oorlog misschien
logisch. Maar de oorlog zelf strafte die redenering genadeloos af. Direct bij het begin van
de oorlog was al duidelijk dat de stem van Duitsland in het bondgenootschap beslissend
was. Zo kwam ook de oorlogsverklaring aan Servië vooral op het drijven van keizer
Wilhelm II tot stand. Het bondgenootschap bracht ook met zich mee, dat de oorlog niet
beperkt kon blijven tot een strafexpeditie tegen Servië, maar dat de Monarchie betrokken
raakte in een wereldoorlog. In plaats van hulp te krijgen van de Duitse keizer voor haar
Balkan-politiek moest de Dubbelmonarchie haar soldaten te bloeden sturen op
slagvelden, waar de wereldheerschappij van Duitsland de inzet was. Zo groeide de oorlog
uit tot iets, wat de krachten van Oostenrijk en Hongarije verre te boven ging. Dat Italië in
1916 de kant van de Entente koos en er aan de voet van de Julische Alpen een
moorddadig front bijkwam, verhaastte het einde nog. Zo leidde de oorlog tot het verval
van het staatsverband van de Dubbelmonarchie en tot een herinrichting van Midden-
Europa, waarbij Oostenrijk en Hongarije als verliezers partij werden.
Maar tijdens de oorlogsjaren tekende zich voor de goede verstaander meer dan eens af,
dat ook een overwinning tot de ontmanteling van de Dubbelmonarchie zou hebben geleid.
Zo kwam het Oostenrijks-Hongaarse leger in de oorlogsjaren niet alleen onder de
rechtstreekse leiding van de Duitse generaals, maar werd ook duidelijk dat het gebied van
de Monarchie compleet met eventuele gebiedswinst op de Balkan bij een overwinning
duurzaam tot de invloedssfeer van Duitsland zou zijn gaan behoren.
Het is merkwaardig, dat István Tisza wat dat betreft nooit van ongerustheid heeft
blijkgegeven. Was hij werkelijk van mening, dat de Magyaren, door de strijd gestaald
vast genoeg in het zadel zouden raken om de Duitsers te kunnen dwingen zich in hun
pretenties te matigen? Maar nog veel vreemder is eigenlijk, dat er ook in linkse kring
nogal wat voorstanders waren van een hecht bondgenootschap met Duitsland. Met name
onder diegenen die eerder de verzoening van het nationale en het sociale op de agenda
hadden gezet, waren er nu die vonden dat een nieuw, sociaal Hongarije alleen in een door
Duitsland gedomineerd Europa van de grond kon komen. Mensen als Ervin Szabó (1877-
1918), de directeur van de bibliotheek van Boedapest, die min of meer in het geheim een
radicaal-linkse socialist was, en de socialistische socioloog Oszkár Jászi sloten daartoe
aan bij Friedrich Naumann (1860-1919), een Duitse publicist die zichzelf ook al een
socialist vond en die in 1915 een plan presenteerde voor een door Duitsland gedomineerd
Midden-Europa.
In 1917 was het opeens weer revolutie in Rusland. Russische soldaten keerden het front
massaal de rug toe en de nieuwe Russische leiders zagen zich gedwongen de keiharde
vredesvoorwaarden van de Duitsers te accepteren. Een overwinning leek voor de
Centralen binnen handbereik, maar in werkelijkheid was Duitsland, maar zeker ook
Oostenrijk-Hongarije daarvoor al te zeer verzwakt. De Hongaren waren door de oorlog
niet gestaald, maar gedemoraliseerd geraakt. Honderdduizenden soldaten waren in de
eerste oorlogsjaren al omgekomen. Aan het thuisfront was de stemming almaar bitterder
geworden en een steeds openlijker en venijniger antisemitisme had de sfeer uiteindelijk
totaal verpest. Toen de Amerikanen besloten om aan de zijde van de Entente aan de
oorlog deel te nemen, was het pleit danook snel beslecht.
138