Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

worden ingevoerd, maar de numerus clausus kwam al direct op de politieke agenda.
Teleki die eerder al had aangegeven dat hij de Hongaarse Joden zag als te behoren tot een
volk en niet meer op traditioneel liberale wijze als belijders van een godsdienst, was
blijkbaar kortzichtig en bekrompen genoeg om werkelijk te geloven, dat Hongarije het
slachtoffer was geworden van een internationale Joodse samenzwering, en zag de
Hongaarse Joden als gijzelaars op wie het land zich voor Trianon kon wreken.
De door Teleki ingezette antisemitische koers werd overgenomen door Horthy’s
‘nationale leger’, dat in 1921 de Hongaarse steden afliep om daar te laten voelen, wie
intussen in het land de baas was. Het verschijnen van dat leger ging met gewelddadig
antisemitisme gepaard. In sommige steden was de toestand zelfs van dien aard dat Joodse
jongeren het raadzaam achtten zelfverdedigingsgroepen te organiseren. Dit was
bijvoorbeeld het geval in Pécs. Ook in Boedapest heerste in 1921 opnieuw een
pogromstemming. Op 15 maart van dat jaar werd de herdenking van de revolutie van
1848 aanleiding voor aggressief optreden tegen Joden, waarbij tientallen gewonden
vielen.
Numerus clausus voor Joodse studenten
Op 22 juli, op dezelfde dag dus nog, dat Pál Teleki zijn maiden-speech hield, diende
minister van godsdienst en onderwijs István Haller een wetsvoorstel voor een numerus
clausus in. Hoewel het van meet af aan de bedoeling was met de wet het aantal Joodse
studenten te beperken, repte het ontwerp er in dit stadium nog met geen woord over.
Bepalingen met betrekking tot de beperking van het aantal Joodse studenten werden er
pas tijdens de behandeling vanuit het parlement aan toegevoegd. Het desbetreffende
amendement, ingediend door een vertegenwoordiger van de regeringspartij, formuleerde
dat alleen studenten mochten worden aangenomen die “trouw waren aan de natie” en die
“moreel betrouwbaar” waren. Verder moesten de in Hongarije voorkomende
“volksrassen” en “nationaliteiten” naar verhouding vertegenwoordigd zijn. Dit betekende
dat niet meer dan vijf procent van de eerstejaars van Joodse afkomst mocht zijn.
Natuurlijk was het amendement afgesproken werk. Hetzelfde geldt voor de eigenaardige
stemming over het geamendeerde wetsontwerp, waarbij de meeste ministers verstek lieten
gaan evenals een aantal belangrijke leden van de regeringspartij, zoals Albert Apponyi,
dominee Zoltán Vass en Kunó Klebelsberg (1875-1932) en waarbij indiener Haller zelf
tegenstemde.
Dat de wet op zo’n vreemde manier een antijoodse strekking had gekregen, hing samen
met het feit dat de numerus clausus duidelijk in strijd was met de bepalingen van het
vredesverdrag. Toch had Hongarije, hoe binnensmonds danook, met de wet richting
Londen en Parijs iets van protest laten horen. Dat de beperking van het aantal Joodse
studenten, die nog in het jaar van Trianon kracht van wet kreeg, bedoeld was om in de
sociale verhoudingen in Hongarije in te grijpen, lijkt niet waarschijnlijk, maar omdat de
wet in de kring van de volkse nationalisten wel zo werd opgevat, was hij ook goed voor
de verhouding tussen de regering en de volksen.
Om maatregelen tegen Joodse studenten was vanuit de universitaire wereld uitdrukkelijk
gevraagd. De universiteiten waren tegen het eind van de oorlog ware antisemitische
bolwerken geworden en sinds de val van de radenrepubliek hadden
studentenverenigingen het verwijderen van alle “bolsjewieken en Joden” uit het
154