Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Széchenyi was ontroostbaar: “nu zie ik duidelijk dat we verloren zijn, dat we terugglijden
de barbarij in. De brug zal nooit afkomen, maar hier als een ruïne blijven staan.” De
Engelse ingenieurs begrepen er niets van: het was gewoon een foutje, niets om je over op
te winden. Nog in de zomer van datzelfde jaar wandelde de graaf persoonlijk over zíjn
brug naar de overkant.
Maar Széchenyi’s grootste werk en ook zijn grootste verdienste was de aanpak van de
waterchaos op de Grote Laagvlakte. Tweehonderd jaar geleden was vooral het gebied ten
oosten van de Donau tot aan de Karpaten gevaarlijk onherbergzaam. Als de Donau buiten
haar oevers trad, wat elk seizoen gebeurde, kwam een brede strook ten oosten ervan
onder water te staan. Een stadje als Kalocsa werd letterlijk een eiland in een
onoverzienbare waterplas en wie het stroomgebied van die indrukwekkende rivier
doormoest, kon zich het beste maar van een goede gids voorzien. Nog meer overlast
veroorzaakte de Tisza. Stadjes als Kisvárda en Nyiregyháza waren ‘s winters haast
onbereikbaar en de Körös zette het gebied onder Debrecen onder water. Daar veranderden
plaatsen als Békés en Gyula in een soort Urk en Schokland. In het zuiden ontstond op het
punt waar de Maros in de Tisza uitmondt elke winter weer een ware binnenzee.
Ook hier was het weer de intussen beproefde Széchenyi-aanpak, waardoor de zaak aan
het rollen kwam. De graaf zette een deskundige aan het werk om een plan te maken en
gewapend met dat plan trok hij in 1845 zelf de Tisza langs om er de talloze plaatselijke
autoriteiten op één lijn te krijgen. Een jaar later was er een ‘Maatschappij’ waarin alle
betrokkenen vertegenwoordigd waren, een contract dat de rechten en plichten van de
deelnemers regelde en een krediet van de grote Weense bankiers. En nog in de zomer van
1846 stak Széchenyi zelf feestelijk de spa in de grond en begon het werk aan de eerste
van de in totaal 112 lussen die de Tisza zou verliezen. Van dit enorme projekt, dat het
gezicht van een groot deel van het land dramatisch zou veranderen, zou Széchenyi alleen
maar het begin meemaken: de laatste lus ging er in 1891 uit.
Sándor Rózsa: van roverhoofdman tot nationaal symbool
De grillige waterwereld, waarmee Széchenyi de strijd aanbond, bood ideale
omstandigheden voor wie om wat voor reden danook geen zin had om aan het officiële
Hongarije mee te doen. Verspreid over het hele land moeten dat er duizenden geweest
zijn, mensen die zich zo goed en zo kwaad als het ging in leven hielden van wat het
moeras, het water, het bos en het veld hun aan wortels en vruchten, aan gevogelte en aan
wild en vis te bieden had. Onder deze vrije vogels waren er ook, die tot deze manier van
leven gedwongen waren, omdat ze zich voor de autoriteiten moesten verbergen.
Heel vaak ging het om jongens die zich, door de militaire dienst ontworteld, niet meer in
het straatarme en bloedsaaie dorpsleven konden voegen. Een simpele diefstal -op het
platteland bleef de identiteit van een dief niet lang geheim- was soms al aanleiding
genoeg voor een vlucht en voor wie eenmaal illegaal was, was het haast onmogelijk om
terug te komen. In de bossen en moerassen van het Hongaarse platteland hielden zich ook
heel wat jongens schuil, die zich aan de militaire dienst hadden onttrokken en die er
rekening mee moesten houden dat ze tegen de lamp gelopen door de autoriteiten als
deserteurs zouden worden behandeld. De militaire dienst was in het begin van de 19 de
eeuw tien jaar. De ongelukkigen werden in principe aangewezen door het lot, maar wie
over eigen grond of een eigen huis beschikte, bleef ervan verschoond. In de praktijk
83