Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

over hun naderende erkenning als schrijver geen maat houden. Een voorbeeld was László
Németh, een belangrijk woordvoerder van de vooroorlogse Volksbeweging, die niet
alleen de brief aan de VN ondertekende, maar ook nog eens een voldragen reportagereis
naar de Sovjet-Unie maakte. Wie weigerde, maar dat deed maar een enkeling, werd
genadeloos buiten spel gezet.
Zo ontwikkelden zich dus opnieuw banden tussen de partij en de stuk voor stuk eventjes
gedemoedigde intellectuelen en deed de intelligentsia een oprechte poging om het Kádártijdperk
een positieve inhoud te geven. Gyula Illyés, algauw een dikke huisvriend van
György Aczél, schreef weer boeken en gedichten, Erzsébet Galgóczy schreef reportages
over de hernieuwde collectivisatieronde op het platteland, die deze keer volgens haar wel
vrijwillig was. György Konrád schreef zijn eerste romans. En onder de directie van de
gewezen agitprop-leider Márton Horváth uit de Rákosi-tijd ontstond in de studio’s van
Filmstudio Hunnia het indrukwekkendste produkt van die tijd: een nieuwe Hongaarse
film die tot ver buiten de landsgrenzen de aandacht trok.
Er was een aanhoudende stille druk om toe te treden tot Kádárs partij. Sommigen
zwichtten, anderen waren van harte van de partij (László Gyurkó), nog weer anderen
helemaal niet (Erzsébet Galgóczy). Wel- en niet-partijgenoten ontmoetten elkaar op
onvermijdelijke gelegenheden als het jaarlijkse 1 Mei-défilé, de belangrijke mensen op de
banken naast het verhoog van de partijleiders, minder belangrijke mensen in de stoet zelf.
Wie het 1 Mei-défilé niet bezocht, was niet afwezig omdat hij of zij er niet wilde zijn,
maar omdat hij er niet bij mócht zijn, per vrachtwagen bijvoorbeeld van huis was gehaald
en voor de duur van de feestelijkheden in het concentratiekamp van Tököl was
opgesloten.
De overeenkomsten met de Rákosi-tijd waren dus treffend, maar het verschil ook enorm.
Wezenlijk voor de nieuwe verhoudingen was, dat kunstenaars en intellectuelen binnen
een politiek raam, binnen de uitdrukkelijk beleden loyaliteit, hun eigen gang konden
gaan. Naarmate de rek toenam, werd de band beter en ook betekenislozer. De partij
verstrekte geen directieven meer, maar trad alleen nog negatief op, paste op, dat
‘uitwassen’ geen kans kregen, politieke uitwassen natuurlijk nog het minst. Zo werd het
dus na 1956 opnieuw mogelijk om socialist te zijn en toch geen communist, patriot en
geen communist, voorstander van de collectivisatie van de landbouw en geen communist.
In een land dat zo geleidelijk met een nieuwe editie van het socialisme leerde leven,
kwamen vervolgens grootse plannen op tafel, die niet alleen de modernisering van
Hongarije, in de Stalin-tijd met de mond beleden, eindelijk van de grond moesten tillen,
maar die zodoende ook in één klap oplossingen moesten bieden voor grote problemen en
vooral voor de grote tekorten op allerlei gebied, die zo langzamerhand spreekwoordelijk
waren geworden voor het socialisme. Naast de mijnbouw en de zware industrie kreeg nu
ook de lichte industrie en de vervaardiging van consumentenprodukten aandacht.
De meest gewaagde operatie uit deze tijd was de collectivisatie van de landbouw. In de
Rákosi-tijd was de collectivisatie vooral door politieke motieven geïnspireerd geweest. Ze
was lang niet overal ook werkelijk tot uitvoering gekomen, ze was ook niet gepaard
gegaan met mechanisatie en had niet geleid tot ingrijpende veranderingen in het leven op
het platteland. In 1956 waren de coöperaties weer opgeheven.
In de collectivisatie in de Kádár-tijd speelden naast politieke ook economische
overwegingen een belangrijke rol. De operatie was erop gericht de landbouw werkelijk te
moderniseren en verder om te bereiken dat het platteland arbeidskrachten kon afstaan aan
253