Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

terug, maar in Viddin, Saloniki en Constantinopel bleven nog lang Hongaarse Joodse
gemeenschappen bestaan.
De Turkse heren bleken ten aanzien van de Joden betrekkelijk tolerant. In de loop der
jaren konden zich in verschillende door de Turken beheerste steden weer Joodse
gemeenschappen vestigen. In de tweede helft van de 16 de eeuw bestonden in Turks
Hongarije Sefardische, Syrische en Askenazische gemeenschappen.
Ook in het vorstendom Zevenburgen was de situatie vrij gunstig. Hier vestigden zich in
de tweede helft van de 16 de eeuw veel uit Turkije afkomstige Joden.
In Zevenburgen ontstond binnen de Unitarische reformatie een richting die sterk met het
Joodse geloof sympatiseerde. De aanhangers ervan hielden de zaterdag, vierden het
pascha en hielden zich aan de Joodse eetvoorschriften. De geloofsrichting verspreidde
zich ook in adellijke kring, maar werd in 1638 verboden. Enkele kleinere
gemeenschappen bleven bestaan. Verscholen in de bergen trotseerden ze de eeuwen. In
de tweede wereldoorlog werden hun nakomelingen in Auschwitz vermoord. De
overlevenden, zo’n honderd in getal, emigreerden later naar Israel.
In het door de Habsburgers beheerste gebied, het koninkrijk Hongarije, werd de situatie
voor de Joden vooral na het eind van de Dertigjarige Oorlog moeilijker. Zo sloot keizer
Ferdinand III in 1647 de Joden uit van het pachten van tollen. Keizer Leopold I voegde
daar nog de nodige verboden aan toe. In 1670 werden de Joden uit de steden verdreven,
ook uit Wenen trouwens en uit de steden in Neder-Oostenrijk. Het was danook
begrijpelijk, dat de sympathie van de Joden in Turks Hongarije aan de kant van de Turken
lag. Zo steunden de Joden van Boeda in 1686 de Turkse verdedigers van de stad. De
wraak van de keizerlijke troepen die de stad uiteindelijk in wisten te nemen, was zoet: ze
staken direct de synagoge in brand en doodden heel wat Joodse burgers. Wie bij de
bevrijding het leven had weten te bewaren, trok met de Turken weg. Ook uit de rest van
Hongarije vluchtten de Joden voor de Habsburgers. Wie bleef, verdween in de
gevangenis of werd gedood. Gevolg was dat er in 1699, in het jaar dat de Turken volledig
uit Hongarije werden verdreven, alleen in het westen van Hongarije op de landgoederen
van enkele aristocratische families nog Joodse gemeenschappen bestonden.
Laverend tussen Turken en Habsburgers bereikte Zevenburgen onder Gábor Bethlen
(1613-1629) een periode van grote bloei. De handelscontacten van het in de Karpaten
verscholen land strekten zich uit tot de Nederlanden en Scandinavië en het vorstelijke hof
werd een ontmoetingsplaats voor wetenschappers en kunstenaars.
Zevenburgen dankte zijn speelruimte voor een belangrijk deel aan de chaotische
verhoudingen die het gevolg van de Dertigjarige Oorlog waren. Met de vrede van
Westfalen (1648) kwam aan dit tijdperk een einde en zakte het vorstendom af tot de status
van vazal van de Turken.
In 1683 maakten de Turken zich op voor de inname van Wenen. Maar de veldtocht liep
op een overwinning voor de Habsburgers uit en zo viel in 1686 na een beleg van drie
maanden hun ook Boeda in handen. Het gevolg was dat de Turken Centraal-Hongarije
moesten ontruimen. Ook Zevenburgen kwam in handen van de Oostenrijkers die een
poging van de vorst Ferenc Rákóczi II om een nieuw, van Oostenrijk onafhankelijk
Hongarije te scheppen, wisten te verijdelen.
63