Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

(Onafhankelijkheidspartij), de liberale oppositiepartij die zich keerde tegen de personele
unie met Oostenrijk. Bij sommige politici van die partij was wel even de gedachte
opgekomen, dat de antisemitische woelingen gebruikt zouden kunnen worden om een
slag toe te brengen aan de regeringspartij en de onafhankelijkheid van Hongarije op de
agenda te plaatsen, maar die ideeën werden al snel onderdrukt.
Na het proces haalde regeringsleider Kálmán Tisza de banden met de Joodse elite aan.
Om duidelijk te maken dat er aan de gelijkberechtiging van de Joodse bevolking echt niet
kon worden getornd, liet hij in 1885 voor het eerst twee Joden in het hogerhuis
benoemen. Opvallend was verder de houding van de roomskatholieke kerk. Met de
verklaring, dat Joden volgens hun eigen wetten helemaal geen bloed mogen consumeren
en dat de beschuldiging daarom vals was, distanciëerde het Vaticaan zich in het voorjaar
van 1883 officiëel van de affaire en gaf het lokale geestelijken zo een ondubbelzinnig
signaal.
Tiszaeszlár laat zien dat er in Hongarije in het begin van de jaren ’80 in brede kring
kritiek bestond op het liberalisme, een kritiek die zich in antisemitische opstootjes en
gewelddadigheden uitte. Regering en oppositie verenigden zich daartegenover in de
verdediging van de liberale orde en zij kregen daarbij bij deze gelegenheid nog de steun
van de leiding van de katholieke kerk.
Opmerkelijk was, dat Tiszaeszlár in Joodse kring tot een scheiding der geesten leidde, of
in ieder geval een verschil tussen de generaties aan het licht bracht. De officiële
vertegenwoordigers van het Jodendom, het Landelijk Bureau, dat in feite een spreekbuis
van de neologe richting was, en de orthodoxe rabbi’s bleven in hun optreden erg
afstandelijk. Ze hielpen wel bij het organiseren van de juridische verdediging en ze
oefenden achter de schermen ook wel druk uit, maar tegelijk wilden ze alle schijn
vermijden, dat er geestelijke verwantschap bestond tussen hen en de chassidische Joden.
Heel anders was het optreden van een groep jonge Joodse intellectuelen rond het blad
Egyenlőség (Gelijkheid). Zij gaven zich er rekenschap van, dat het liberalisme op zijn
retour was en zij trokken daaruit de conclusie, dat dan ook de oude scheidslijnen binnen
de Joodse gemeenschap achterhaald waren. Zij hadden niet de minste behoefte om zich
van de ‘Galicische’ Joden te distanciëren. Met hun blad hadden zij grote invloed op het
verloop van het proces.
Hoewel de steen des aanstoots voor de antisemieten nu juist was, dat de Joden zich zo
perfect aan het liberale Hongarije hadden aangepast, en hoewel de bewijzen die de Joden
voor hun patriotisme aanvoerden, bij hen alleen maar meer irritatie wekten, gingen de
Joden er veelal vanuit dat ze de angel uit het antisemitisme konden trekken door zich nog
nadrukkelijker met Hongarije te identificeren.
Om die reden keken zij ook met zoveel zorg naar de komst van de ‘Galicische’ Joden die
op de vlucht waren voor de in 1881 in Rusland op gang gekomen pogroms. Het
verschijnen van deze vluchtelingen, dat misschien ook wel mede aanleiding was geweest
voor de uitbarsting van 1882, zou nadien nog keer op keer tot stemmingmakerij leiden.
In Joodse kring vonden velen het nodig om zich uitdrukkelijk van de ‘Galicische’
migranten te distanciëren. Deze houding was met name kenmerkend voor de meest
geassimileerde Joodse gemeenschap, die van Pest. Een neologe leidsman als Ferenc
Mezey verklaarde in een artikel in 1900 zelfs het Poolse Jodendom te beschouwen als
‘onkruid’ dat uitgeroeid diende te worden. ‘Alle slechts wat onze geloofsgenoten
aankleeft, komt bij hen vandaan.’
115