Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

De Jodenwetten
In Hongarije was er in 1937 weer sprake van oplaaiend antisemitisme van onderop. Zo
deden zich in Pécs in februari van dat jaar meerdaagse antisemitische ongeregeldheden
voor. Ze begonnen aan de universiteit, waar betogers handhaving van de numerus clausus
eisten. Tijdens de betoging werden verschillende Joodse studenten in elkaar geslagen. In
de stad moesten Joodse winkels het ontgelden. Ook de ramen van de synagoge gingen in.
De sfeer in het land veranderde zo snel, dat de regering er zich op kon beroepen, toen ze
in 1938 kwam met wat achteraf de eerste Jodenwet was.
De Jodenwet was een typisch staaltje van antisemitisme van bovenaf. Net als destijds de
numerus-claususwet speelde ook deze wet een rol in de buitenlandse politiek. Het was
een gebaar richting Hitler. De internationaal-politieke betekenis van de wet werd nogeens
onderstreept door het feit, dat de Jodenwet van kracht werd op het moment, dat in
Boedapest een internationaal rooms-katholiek congres (het z.g. Eucharistische Congres,
25-28 mei 1938) werd gehouden. Onder de aanwezigen was de latere paus Pius XII. Béla
Imrédy (1891-1946), de minister-president onder wie de eerste Jodenwet in het staatsblad
kwam, trad er op 27 mei als spreker op.
Kálmán Darányi die het ontwerp op 8 april 1938 indiende, ging aan de
buitenlandspolitieke kant van de zaak voorbij en betoogde, dat wettelijke maatregelen
nodig waren om het antisemitisme in het land de wind uit de zeilen te nemen. Aan de
vooravond van de indiening van de wet had hij de Joodse gemeenschap zelfs om begrip
gevraagd en het lijkt erop, dat hij het wetsontwerp pas indiende nadat hij inderdaad van
die kant geruststellende signalen had ontvangen.
Volgens de wet mochten Joden niet meer dan 20 procent vormen van de beoefenaren van
de gestudeerde beroepen. Ook bij de beambten in het bedrijfsleven moest het percentage
volgens deze wet terug naar 20. In die tijd was volgens een schatting bijna de helft van de
beambten in het bedrijfsleven van Joodse afkomst.
Tegelijk met de eerste Jodenwet trad een antisemitische perswet in werking. De perswet
maakte niet alleen een einde aan Joodse tijdschriften en publicaties. Ook het
toonaangevende literaire tijdschrift Nyugat hield op te verschijnen. Maar het bleef niet bij
maatregelen die door een wet werden gesanctioneerd: hoewel er onder de werknemers bij
de overheid maar erg weinig Joden meer waren, begonnen de landsoverheid en
verschillende gemeentebesturen in 1938 Joodse werknemers te ontslaan.
Anders dan in de numerus-claususwet werd het begrip Jood in deze wet religieus
gedefiniëerd. De wet was danook niet van toepassing op mensen die tot het christendom
waren overgegaan. Althans, de wet voerde daarvoor een deadline in. Alleen namelijk wie
zich voor 1 augustus 1919 had laten dopen, werd door de wet als ‘christen’geaccepteerd.
Dit betekende, dat vooraanstaande Joodse persoonlijkheden in het zakenleven, die in het
algemeen gedoopt waren, niet onder de wet vielen. Op Joodse intellectuelen die afscheid
hadden genomen van het Joodse geloof, maar niet tot een kerkgenootschap waren
toegetreden, was de wet wel van toepassing.
Verschillende kerkleiders spraken zich voor de wet uit. Dit gold bijvoorbeeld voor de
evangelische bisschop Sándor Raffay (1886-1947) en voor de hervormde bisschop László
Ravasz (1882-1975).
Opmerkelijk was, dat niet alleen de sociaal-democratische lagerhuisleden tegen de wet
protesteerden, maar dat ook István Bethlen publiekelijk van zijn afkeuring blijkgaf.
Bethlen wees er onder meer op, dat met de wet het principe van de rechtsgelijkheid
overboord ging. Ook in de regering was er een tegenstander: de minister van justitie
204