Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

deze veranderingen was het aanbreken van een nieuwe fase in het industrialisatieproces
met de opkomst van nieuwe industrieën en met een sterke groei van het aantal beroepen
waarvoor een hogere opleiding vereist was. Deze ontwikkeling gaf nieuwe lagen van de
bevolking een kans om zich een plekje te veroveren in de moderne sector van de
Hongaarse samenleving. Zelf hadden deze nieuwkomers vaak het gevoel dat ze zich
moesten invechten in een wereld die door Joden werd gedomineerd.
Het antisemitisme van de volkse nationalisten verschilde sterk van het antisemitisme uit
de tijd van Ottokár Prohászka. Deze katholieke politicus had er sinds zijn aantreden in de
jaren ’80 van de 19 de eeuw namelijk voortdurend op gehamerd, dat de Joden tot een apart
volk behoorden. De volksen zagen de Joden echter niet in de eerste plaats als een volk,
maar als de vertegenwoordigers van het internationale. In hun optiek waren het de Joden
die de buitenlandse politiek van de grote mogendheden en dan speciaal van de
overwinnaars in de eerste wereldoorlog bepaalden. Maar de Joden waren ook de
vertegenwoordigers van de moderne, radicale stromingen in de politiek en de cultuur, ja
van de internationale cultuur in het algemeen. En zij waren het, die de steden, maar
vooral Boedapest, tot bases van deze internationale cultuur hadden gemaakt. De
internationale way of life in de steden had, zo vonden zij verder, een parasitair karakter,
bestond bij de gratie van de uitbuiting van het platteland.
De gedachtengang van de volkse nationalisten vond steun in de omstandigheid, dat de
modernisering van de Hongaarse samenleving in hoofdzaak een urbaan en zelfs
hoofdstedelijk verschijnsel was gebleven. De dynamiek van de stedelijke ontwikkeling
had een gunstige invloed op een beperkt aantal landbouwbedrijven die zich gingen
richten op de produktie en verkoop van zuivelprodukten en van groenten en fruit. Maar
tegelijkertijd werd het boerenbestaan voor miljoenen mensen steeds moeizamer en zelfs
onhoudbaar, zonder dat de steden deze mensen nieuw perspectief konden bieden.
Dit probleem kon alleen maar worden opgelost, als de modernisering van de Hongaarse
samenleving voldoende kracht en ook omvang zou krijgen. In de periode van het
interbellum was daar nog geen sprake van, evenmin als trouwens in de jaren ’50. Pas in
de jaren ’60 zou de Hongaarse industrie uiteindelijk in staat zijn het overschot aan
mensen op het platteland op te slokken. De volkse nationalisten stonden ten onrechte op
het standpunt, dat dit probleem wel kon worden opgelost als de ontwikkeling van het
platteland een nieuwe impuls zou krijgen. Sterker nog, zonder daar ook maar een schijn
van bewijs voor aan te dragen was men de overtuiging toegedaan, dat het naoorlogse
herstel van de Hongaarse economie afhankelijk was van het platteland. Om die reden was
men voor landhervorming.
Dat de woordvoerders van het volkse nationalisme niet hard liepen om hun
gedachtengangen van een economische onderbouwing te voorzien, komt omdat voor hen
politieke overwegingen doorslaggevend waren.
Samenvattend kwam hun politiek op het volgende neer: een ingrijpende landhervorming
die de macht van de aristocratie moest breken en de landloze boeren een onafhankelijk
bestaan moest geven, overheidsingrijpen in de economie met als doel een beperking van
de macht van het Joodse grootkapitaal, opheffing van de sociaal-democratische partij en
de daarmee verbonden vakbeweging, die net als het Joodse kapitaal én de Joodse
intelligentsia het oude internationalisme vertegenwoordigden en een numerus clausus in
het onderwijs, die de deelneming van Joden aan het onderwijs zou beperken en ruimte
zou scheppen voor niet-Joodse jongeren.
172